Page Text
________________
प्रथमो भागः [ परि०१-का. ३] प्रतिष्ठितत्वात्, सर्वदा बहिरन्तश्च भेदाभेदात्मनो वस्तुनः प्रतिभासनात् ।।
[भेदाभेदौ विवक्षावशवर्तिनौ इति बौद्धस्य मान्यताया निराकरणम्] न चैतौ भेदाभेदौ विवक्षामात्रवशवत्तिनौ, सर्वत्र तत्सङ्करप्रसङ्गात्, येनात्मना भेदव्यवस्था तेनैवाभेदव्यवस्थितिः स्यात्, तद्विवक्षाया निरङ्कशत्वात् । पूर्ववासनाप्रतिनियमाद्विवक्षायाः प्रतिनियमसिद्धेर्न तद्वशाद् भेदाभेदव्यवस्थितौ सङ्करप्रसङ्ग इति चेत्, कुतस्तद्वासनाप्रतिनियमः ? प्रबोधकप्रत्ययप्रतिनियमादिति चेत्, न तदनियमे तदनियमप्रसङ्गात् । पूर्वस्ववासनाप्रतिनियमात्प्रकृतवासनाप्रतिनियम इति चेत्, न तस्याः संविदव्यभिचारे वस्तुस्वभावतापत्तेः । कदाचित्तद्व्यभिचारे भेदाभेदव्यवस्थितेरपि व्यभिचारप्रसक्तेः कुतो न तत्सङ्करप्रसक्तिः ? सुदूरमपि गत्त्वा वस्तुस्वभावावलम्बनादेव तत्परिहारमिच्छता वस्तुस्वभावावेव भेदाभेदौ परेणाभ्युपगन्तव्यौ । ततो यदभिन्नं साधारणं वस्तुस्वरूपं तदेव सामान्यं सिद्धम् । न पुनरन्यापोहमानं विकल्पबुद्धिपरिनिष्ठितम्, यतः करोति सामान्यं यज्यादिविशेषव्यापि वास्तवं न भवेत् । तदुपलम्भेऽपि च विशेषे सन्देहोऽनुपलभ्यमानेऽपि स्मृतिविषये न स्यात् ।
[बुद्धिभेदमन्तरेण पदार्थस्य भेदव्यवस्था न भवतीति बौद्धमान्यताया निराकरणम्]
ननु च स्थाणुपुरुषविविक्तमपरमूर्ध्वतासामान्यं यज्यादिविशेषव्यतिरिक्तं च करोतिसामान्यं न वास्तवमस्ति, बुद्ध्यभेदात्, न हि बुद्धिभेदमन्तरेण पदार्थभेदव्यवस्थितिः, अतिप्रसङ्गात् । तदुक्तम्
न भेदाद् भिन्नमस्त्यन्यत्सामान्यं बुद्ध्यभेदतः ।
बुद्ध्याकारस्य भेदेन पदार्थस्य विभिन्नता ॥ इति । [ तदेतदसदेव, सामान्यभेदयोर्बुद्धिभेदस्य सिद्धत्वात् । सामान्यबुद्धिर्हि तावदनुगताकारा, विशेषबुद्धिः पुनर्व्यावृत्ताकारानुभूयते । दूरादूर्ध्वतासामान्यमेव च प्रतिभाति
अष्टसहस्त्रीतात्पर्यविवरणम् - ज्ञानेऽन्ततस्तदाश्रयतयैव भेदावगाहनादिति भावः । सामान्यग्रहणे एवानुमानव्यापारो व्यक्तिस्त्वाक्षेपतो लभ्यत इति तु न वक्तुं युक्तम्, आक्षेपस्याप्यनुमानत्वात्, अनुमितौ सामान्यविषयताप्रवादस्तु व्यापकतानवच्छेदकतत्तद्व्यक्तित्वरूपेण व्यापकानवगाहित्वात्,
| SR No. | 009089 |
| Book Title | Ashtasahastritatparya Vivaranam Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vairagyarativijay |
| Publisher | Pravachan Prakashan Puna |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 450 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Philosophy |
| File Size | 1 MB |