Page Text
________________
प्रथमो भागः [परि०१-का. ३]
सम्बन्धाद्यदि तद्भेदो धात्वर्थस्याप्यसौ भवेत् । सोऽपि निर्वर्त्य एवेति तद्भेदेनैव भिद्यताम् ॥ [प्रमाणवार्तिक०- २.१३३]
अस्माकं तु
विवक्षापरतन्त्रत्वाद्भेदाभेदव्यवस्थितेः ।
लाऽभिधानात्कारकस्य सर्वमेतत्समञ्जसम् ॥ [प्रमाणवार्तिक०- २.१३५] क्रिया हि कर्तुः कर्मणश्च भेदेन हि विवक्ष्यते सा यदा लकारेणाभिधीयते, न कर्ता, तदा कर्तरि तृतीया भवति । यदा कर्त्ताभिधीयते तदा प्रथमार्थत्वात्प्रथमा भवति । क्रियते महात्मना, करोति महात्मेति, तदेतदपि पक्षपातमात्रम् सौगतस्य । भेदाभेदयोर्वस्तुरूपयोः प्रतीतिसिद्धत्वेन तद्विवक्षावशात् तथा व्यवहारस्य पारमार्थिकत्वोपपत्तेः, ततो युक्ता शब्दव्यापाररूपा शब्दभावना, पुरुषव्यापार रूपा अर्थभावना च । तत्र हि कर्तृव्यापारस्तिङा प्रतिपाद्यते, स एव च भावना । तथा चाह, भावार्थाः कर्मशब्दाः [ ] । भावनं भावो ण्यन्ताद् घञ्प्रत्ययः, तथा च सति भावनैवासौ, भावना च कर्तृव्यापारः स चोदितः स्वव्यापारे प्रवर्त्तते इति । नियोग्यस्य च तच्छेषत्वादप्रधानत्वादवाक्यार्थत्वम् । नियोगाविशिष्टत्वाच्च भावनायास्तथा प्रतिपादने नियमेन प्रवर्त्तते । कथं चासौ कर्त्ता स्वव्यापारं प्रतीयन्नेव प्रवर्त्तते । अन्यथा स्वव्यापारे एव न चोदितो भवेत् ।
अष्टसहस्त्रीतात्पर्यविवरणम्
सम्बन्धात, तद्भेदः=क्रियाभेदः । धात्वर्थस्यापीति, चैत्रमैत्राभ्यामास्यत इत्यत्र कर्तद्वयसम्बन्धेन धात्वर्थेऽपि द्वित्वाद् द्विवचनापत्तिरिति भावः । स्वमते उपपत्तिमाह सौगत:अस्माकं त्विति । भेदेन हि विवक्ष्यत इति कर्तृभिन्नत्वेन विवक्षिता सती कर्माभिन्नत्वेन विवक्षामाटीकते कर्मभिन्नत्वेन विवक्षिता च कर्बभिन्नत्वेन विवक्षामिति कर्मकर्चभिधानानभिधाननियम इति भावः । पारमार्थिकत्वोपपत्तेरिति । तथा च भावनान्वयिनि सङ्ख्यान्वयात्तदभिधानानभिधानव्यवस्था पारमार्थिक्येव युक्ता, अन्यथोभयविवक्षानिमित्तस्य युगपदेकत्रासम्भवेनौदनः पच्यते स्वयमेवेत्यादिकर्मकर्तृप्रयोगोच्छेदापत्तेः, असत्कर्माद्यभेदविवक्षया व्यवस्थोपपादने सकर्मकाकर्मकप्रयोगादेरपि यादृच्छिकत्वापत्तेश्च । पारमाथिके तु शबलस्वरूपेऽप्यर्थे नेच्छाधीनोऽर्थः, किन्त्वर्थप्रयोजनाद्यधीनेच्छेति न व्यवस्थाक्षतिरित्यादि
| SR No. | 009089 |
| Book Title | Ashtasahastritatparya Vivaranam Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vairagyarativijay |
| Publisher | Pravachan Prakashan Puna |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 450 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Philosophy |
| File Size | 1 MB |