Page Text
________________
२२४
अष्टसहस्रीतात्पर्यविवरणम् तत्त्वज्ञानादेर्वा निःश्रेयसस्य सर्वथा सद्भावाविशेषात् । तस्यासतस्तु ततो जन्मास्तु, प्रागसतः पश्चात्प्रादुर्भावदर्शनात्, इति चेत्, न उभयत्र तद्विरोधाविशेषात् ।
(भा०) न हि सर्वात्मना सर्वस्य भूतावेव जन्म विरुद्धमपि तु सर्वथाभावेऽपि, व्यलीकप्रतिभासानामनुपरमप्रसङ्गात् ।
ननु च शून्यवादिनः स्वप्नदशायामिवान्यदापि व्यलीकप्रतिभासानां कर्मादीनां कथमनुपरमप्रसङ्गो यतः संवृत्या कर्मादिजन्माविरुद्धं न भवेदिति चेत्, न साध्यसमत्वादुदाहरणस्य । यथैव ह्यस्वप्नदशायां व्यलीक प्रतिभासानामहेतुकत्वादनुपरमप्रसङ्गः शून्यवादिनां तथा स्वप्नावस्थायामपि, तदविशेषात् । तेषामविद्यावासनाहेतुकत्वादहेतुकत्वमसिद्धमिति चेत्, न अनाद्यविद्यावासनाया अप्यसत्त्वे वितथप्रतिभासहेतुत्वविरोधात् खपुष्पवत्, सत्त्वे वा सर्वथा शून्यवादानवतारात् । संवृतिसत्त्वात्तस्याः शून्यवादावतार इति चेत्, तहि परमार्थतोऽसत्यविद्या कथं वितथप्रतिभासहेतुः स्यात् ? स्वरूपेण सदेव हि किञ्चिद्वितथप्रतिभासानपि जनयद् दृष्टं, यथा चक्षुषि तिमिरादिकं, न पुनरसत्खरविषाणम् इति सर्वशून्यवादिनो व्यलीकप्रतिभासानुपरमप्रसङ्ग एव, अहेतुकत्वात् । ततो नाभावैकान्ते कस्यचित्कुतश्चित्कदाचित्क्वचिज्जन्म सम्भवति, सदसदनेकान्तप्रतिषेधाद्भावैकान्तवत् ।।
(भा०) न केवलं स्वभावनैरात्म्ये एवायं दोषः किं त्वन्तरुभयत्र वा निरन्वयसत्त्वेऽपि ।
अष्टसहस्रीतात्पर्यविवरणम्
मतद्वयाभिव्यक्त्यर्थः, केचित् खलु कर्मण एव मुक्तिमिच्छन्ति, अपरे च तत्त्वज्ञानादेवेति । तस्य=कर्मादेः, ततः कायादिव्यापारादेः, प्रागसत इति कारणसामग्र्याः कार्योत्पत्तिव्याप्यत्वादुत्पत्तेराद्यक्षणसम्बन्धरूपत्वादसदेकान्ते कार्यजन्माविरोधादिति भावः, समाधत्तेउभयत्रेत्यादि । उभयत्र=सदसत्कार्यपक्षयोः ।
व्यलीकप्रतिभासानुपरमप्रसङ्गादिति असतो निरवधित्वेन यथास्वभावं सततोत्पत्त्यनुत्पत्त्यन्यतरध्रौव्यादिति भावः । तेषां=व्यलीकप्रतिभासानाम्, अभावैकान्ते माध्यमिकमते दत्तं दूषणं योगाचारसौत्रान्तिकमतयोरप्यतिदिशति भाष्यकृत्-न केवलमित्यादि । न केवलं स्वभावनैरात्म्ये तत्त्वोपप्लववादिमाध्यमिकमते स्वभावशून्यत्वे एवायमनन्तरोक्तो
| SR No. | 009089 |
| Book Title | Ashtasahastritatparya Vivaranam Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vairagyarativijay |
| Publisher | Pravachan Prakashan Puna |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 450 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Philosophy |
| File Size | 1 MB |