Page Text
________________
प्रथमो भागः [परि० १-का. ७]
२१३ प्रतिपाद्याः प्रतिज्ञादिविषयो वा सामर्थ्यान्न गम्यते । शास्त्रादावजिगीषूणामपि प्रतिपाद्यत्वात् प्रतिज्ञादेरप्रयोगे केषाञ्चिन्मन्दधियां प्रकृतार्थाप्रतिपत्तेर्गम्यमानस्य विषयस्यापि प्रयोगः, तत्प्रतिपत्त्यर्थत्वादिति चेत्, जिगीषवः किमु मन्दमतयो न सन्ति ? येन तथा तेषामप्रतिपद्यमानानां प्रतिपत्तये प्रतिज्ञादिप्रयोगो न स्याद् इति विशेषाभावादेव शास्त्रादौ वादे च प्रतिज्ञादेरभिधानमनभिधानं वाभ्युपगन्तव्यमविशेषेणैव । ननु च प्रतिज्ञायाः प्रयोगेऽपि हेत्वादिवचनमन्तरेण साध्याप्रसिद्धर्व्यर्था प्रतिज्ञा, हेत्वादिवचनादेव च साध्यप्रसिद्धेनिगमनादिकमकिञ्चित्करमेवेति कश्चित्सोऽपि
(भा०) यत्सत्तत्सर्वं क्षणिकं, यथा घटः, सँश्च शब्द इति त्रिलक्षणं हेतुमभिधाय यदि समर्थयते, कथमिव सन्धामतिशेते ?
स्वहेतुसमर्थनमन्तरेण तदभिधानेऽपि तदर्थाप्रतिपत्तेः । (भा०) तावतार्थप्रतिपत्तौ समर्थनं वा निगमनादिकं कथमतिशयीत ? अकिञ्चित्करत्वाविशेषात् । (भा०) यतः पराजयो न भवेत् ।
तथागतस्य हेत्वाद्यभिधाने तत्समर्थनाभिधाने वा । हेत्वाद्यनभिधाने कस्य समर्थनमिति चेत्, तथा सन्धाया अप्यनभिधाने क्व हेत्वादिः प्रवर्तताम् ? गम्यमाने
अष्टसहस्रीतात्पर्यविवरणम्
लभे इत्यादेः केशिप्रदेशिसम्बन्धे प्रसिद्धत्वादिति [राजप्रश्नीये] भावः । जिगीषुमात्रप्रतिपाद्यत्वे प्रतिज्ञाया अप्रयोगः स्यादित्यत्राह- शास्त्रादावित्यादि । न स्यादिति इत्यनन्तरं विभाव्यते तदेतिशेषः, कथमिवेति किंवृत्ताद् इवशब्दप्रयोगः शब्दालङ्करणहेतुर्यथा आवर्जिता किञ्चिदिव स्तनाभ्याम् [कुमारसम्भव ३.५४] इत्यत्र । कथं सन्धामतिशेते न युक्तमेतदित्यर्थः । तावतार्थप्रतिपत्तावित्यादि यथास्माकं प्रतिज्ञानिगमनादिवचनमधिकवचनत्वान्निग्रहस्थानं त्वया प्रतिपाद्यते तथा तवापि हेतोः समर्थनमधिकवचनत्वान्निग्रहस्थानमायाति, साध्यसिद्धेविपक्षव्यावृत्तिलक्षणहेतोरेव भावादित्यर्थः । गम्यमान इति हेत्वन्वयित्वेन तात्पर्यविषयो गम्यमानः प्रतिज्ञार्थ एव हेत्वर्थेनान्वयीभविष्यतीति किं प्रतिज्ञाशब्दोपन्यासेन ? इत्यर्थः । तथासन्धानवचन इति शाब्दी हीति न्यायादित्यर्थः ।
| SR No. | 009089 |
| Book Title | Ashtasahastritatparya Vivaranam Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vairagyarativijay |
| Publisher | Pravachan Prakashan Puna |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 450 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Philosophy |
| File Size | 1 MB |