________________
प्रथमो भाग: [ परि० १ - का० ५]
साधनमसिद्धं व्यभिचारि वा, प्रत्यक्षाद्यविसंवादित्वात् । तदुक्तं
प्रत्यक्षाद्यविसंवादि प्रमेयत्वादि यस्य तु ।
सद्भाववारणे शक्तं को नु तं कल्पयिष्यति ॥ इति । [ मीमांसा श्लोकवार्तिकम् - १३२] तदप्यसम्यक्, तत एव कस्यचित्सूक्ष्माद्यर्थसाक्षात्कारित्वसिद्धेः । सूक्ष्माद्यर्थाः कस्यचित्प्रत्यक्षाः प्रमेयत्वात्सत्त्वाद्वस्तुत्वाद्वा स्फटिकादिवत् । अनुमेयेनात्यन्तपरोक्षेण चार्थेन व्यभिचार इति चेत्, न तस्य पक्षीकरणात् ।
१५९
( भा० ) तदेवं प्रमेयत्वसत्त्वादिर्यत्र हेतुलक्षणं पुष्णाति तं कथं चेतनः प्रतिषेद्धुमर्हति संशयितुं वा ? |
सूक्ष्माद्यर्थसाक्षात्कारिणस्तस्यैव सुनिश्चितासम्भवद्बाधकत्वादस्तित्वसिद्धेरबाधितविषयत्वस्यापि परोपगतहेतुलक्षणस्य प्रकृतहेतोः पोषणात् ।
[सर्वज्ञास्तित्वे साध्ये हेतुः सर्वज्ञभावधर्मोऽभावधर्म उभयधर्मो वेति प्रश्ने विचारः क्रियते जैनाचार्यैः]
ननु च सर्वज्ञस्यास्तित्वे साध्ये सुनिश्चितासम्भवद्द्बाधकप्रमाणत्वं हेतुः सर्वज्ञभावधर्मश्चेदसिद्धः । को हि नाम सर्वज्ञभावधर्मं हेतुमिच्छन् सर्वज्ञमेव नेच्छेत् ? । सर्वज्ञाभावधर्मश्चेद्विरुद्धः, ततः सर्वज्ञनास्तित्वस्यैव सिद्धेः । सर्वज्ञभावाभावधर्मश्चेद् व्यभिचारी, सपक्षविपक्षयोर्वृत्तेः ? तदुक्तम्
असिद्धो भावधर्मश्चेद्व्यभिचार्युभयाश्रयः ।
विरुद्धो धर्मोऽभावस्य स सत्तां साधयेत् कथम् ? ॥ इति । [ ] ( भा० ) धर्मिण्यसिद्धसत्ताके भावाभावोभयधर्माणामसिद्धविरूद्धा
अष्टसहस्त्रीतात्पर्यविवरणम्
क्वचिदाश्रितं गुणत्वादित्याद्यनुमानसहस्रे तस्यैव तर्कस्य सम्भवाल्लाघवादिरपि तस्यैवोपजीव्यत्वादिति ध्येयम् । यत्र = सर्वज्ञे साध्ये, तं = सर्वज्ञम्, कथमिति न कथञ्चिदित्यर्थः । न च उक्तदिशा सत्प्रतिपक्षावतारादत्र हेत्वाभासत्वमित्यपि शङ्कनीयम्, एकत्र साध्यतदभावसाधकहेतुद्वयोपनिपात एव तदभिधानात् सूक्ष्माद्यर्थानां प्रत्यक्षत्वे साध्ये तदभावसाधकहेत्वनुत्थानात्, सूक्ष्माद्यर्थसाक्षात्कारिणोऽसिद्धौ तन्नास्तित्वसाधकस्य चाश्रयासिद्धत्वादिति भावः । दिङ्नागमतमालम्ब्य शङ्कते ननु च सर्वज्ञस्येत्यादि । अनुमान
