________________
૩૪/૧૩૮૬ થી ૧૩૯૧
૧૬૯
(૧૩૮૯) તેજ લશ્યાનો વર્ણ - હિંગુલ, ગેરુ, ઉદય પામતો સૂર્ય, પોપટની ચાંચ, પ્રદીપની લવ સમાન લાલ હોય છે.
(૧૩૯૦) પત્ર વૈશ્યાનો વર્ણ - હરિતાલ અને હળદરના ખંડ, શણ અને આસનના ફૂલ સમાન પીળો હોય છે.
(૧૩૯૧) શુકલ વેશ્યાનો વર્ણ - શંખ, ચંકરન. ફુદપુષ, દુધધારા, ચાંદીના હાર સમાન શ્વેત હોય છે.
• વિવેચન : ૧૩૮૬ થી ૧૩૯૧ - સૂત્રાર્થ સ્પષ્ટ જ છે. વિશેષ શબ્દોનો અર્થ માત્ર અહીં આપેલ છે -
જીમૂત - મેઘ, કાશી - વર્ણથી પ્રકાશે છે. ગવલ - ભેંસનું શીંગડું રિઝદ્રોણકાક અથવા તેવું ફળ વિશેષ, તેની છાયા. ખંજન - ગાડાની ધરીની મસી, અંજન - કાજળ, નયન - આંખ. તેની જેવી કૃષ્ણ લેશ્યા. તેની બીજી લેશ્યા કરતા વર્ણથી વિશેષતા જણાવવા કહી. અહીં “વર્ણથી' શબ્દ એટલે કહેલ છે કે તે વર્ણ આશ્રીને જ છે, રસથી નહીં.
નીલાશોક - એક વૃક્ષ વિશેષ છે. રક્ત અશોકના વિચ્છેદાર્થે નીલ વિશેષણ મૂકેલ છે. ચાસ - પક્ષિ વિશેષ. પ્રભા - ધુતિ, સ્નિગ્ધ દીપ્ત. તેના જેવી અર્થાત વર્ષથી નીલ એવી લેશ્યા જાણવી.
અતસી - ધાન્ય વિશેષ, તેના ફલ. કોકિલચ્છદ - તૈલ કંટક, પારપત - કબુતર, ગ્રીવા – ડોક. કાપોત લેશ્યા તેના જેવી વર્ણવી છે.
હિંગલોક - હીંગળો, ઘતું- પાષાણ, ધાતુ આદિ. તરુણ - તુરંતનો ઉગેલો. આદિત્ય - સૂર્ય, શુક - પોપટ, તુંડ – ચાંચ, તેજલેશ્યા લાલ લર્ણ હોય છે.
હરિnલ - ધાતુ વિશેષ તેનો ભેદ કરાતા હોય તેવો વર્ણ, હરિહ – હળદર ગાંઠીયો, તેના ભેદ સદેશ. શણ – ધાન્ય વિશેષ, અન – બીજક, તેના ફૂલ તે બધાંની નીભા સમાન વર્ણથી પીળી પાલેશ્યા હોય છે.
અંક - મણિ વિશેષ, કુદ - પુષ્પ વિશેષ, ક્ષીર - દુધ, ફૂલક - તૂલ, રૂ. પૂરપાણીનો પ્રવાહ. રજત - રૂપું હાર - મુક્તા કલાપ. તેવો શ્વેત વર્ણ.
આ પ્રમાણે વર્ણ કહ્યો, હવે “રસ' ને કહે છે - • સૂત્ર - ૧૩૯૨ થી ૧૩૯૭ -
(૧૩૨) કડવી તુંબડી, લમડાં, કડવી રોહિણીનો સ જેટલો કડવો હોય છે તેનાથી અનંત ગુણ અધિક કડવો કૃષ્ણ લેશ્યાનો રસ હોય છે.
(૧૩૯૩) ત્રિકટુ અને ગજપીપલનો સ જેટલો તીખો છે, તેનાથી અનંતગુણ અધિક તીખો રસ નીલ લેસ્યાનો હોય છે.
(૧૩૯૪) કાચી કેરી અને કાચા કપિત્યનો રસ જેટલો કસાયેલો હોય છે તેનાથી અનંતગુણ અધિક કસાયેલો કાપોત વૈશ્યાનો રસ હોય.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
