________________ 31-J9/195 થી 198 29 બૂદ્વીપના મેરુ પર્વતની દક્ષિણે જે ઉત્પન્ન થાય છે - ડિંભ, ડમર, કલહ, બોલ, ખારો, મહાયુદ્ધ, મહાસંગ્રામ, મહાશત્રપતન, એ પ્રમાણે મહાપુરના મરણ, મારુધિરનિપાત, દુર્ભુત, કુલરોગ, ગ્રામ રોગ, મડંળ રોગ, નગરરોગ, શવિદના, અણીવેદના, કર્ણ-નખ-દંત વેદના, ઈન્દ્રગાહ, સ્કંદગાહ, કુમારગ્રાહ, ચક્ષણાહ, ભૂતગ્રાહ, એક-બે-ત્રણ કે ચાર દિવસે આવતો તાવ, ઉદ્વેગો, ખાંસી, Iસ, સોસ, તાવ, દહિ, કચ્છકોહણ, અજીર્ણ, પાંડુરોગ, હરસ, ભગંદર, દયશૂળ, મસ્તક-યોનિ-પડખાં-કુક્ષી શૂળ, ગામ-નગર-ઝેડ-કKટ-દ્રોણમુખ-મર્ડબ-પણઆશ્રમ-અંબાહ-સંનિવેશની મસ્કી, પાણ-ધન-જન-કુલનો ક્ષય, વ્યસનભૂત અનાર્ય અને તેવા પ્રકારના બીજ બધાં પણ, તે શક્રેન્દ્રનો યમ લોકપાલ કે સમકાયિક દેવોથી યાવતુ અજાણયાં નથી.. શકેન્દ્રના યમ લોકપાલને આ દેવો અાપત્યરૂપ અભિમત છે. [196,197] અંબ, અંબરિષ, શ્યામ, શાલ, રુદ્ર, ઉપરુદ્ધ, કાલ, મહાકાલ, અસિઝ, નg, કુંભ, વાળુ, વૈતરણી, ખસ્વર અને મહાઘોષ એ પ્રમાણે દર છે. [198) દેવેન્દ્ર દેવરાજ શક્રના યમલોકપાલનું આયુષ્ય પ્રિભાગ સહિત પલ્યોપમ છે. તેના પત્યરૂપ અભિમત દેવોનું આયુ એક પલ્યોપમ છે. એવી મહાઋહિતવાળો ચાવતુ યમલોકપાલ છે. * વિવેચન-૧૫ થી 198 : પ્રેતકાયિક-વ્યંતર વિશેષ, પ્રેતકાયિક દેવોના સંબંધી તે પ્રેમતદેવકાયિક, કંઈ - કંદર્પ ભાવનાથી વાસિત હોવાથી કંદર્પ દેવોમાં ઉપજેલા, માપન - અભિયોગ ભાવનાથી ભરપૂર હોવાથી આભિયોગિક દેવોમાં ઉપજેલ, ઊંડવ - વિનો, TET - ઉપદ્રવવિશેષ, વનઇ - શબ્દોથી રાડ, વોન - અવ્યક્ત ક્ષાર વનિ સમૂહ, UTY - પરસ્પર મત્સર, મgયુદ્ધ - વ્યવસ્થારહિત મોટી લડાઈ, મહાસંગ્રામ - વ્યવસ્થાવાળી અને ચકાદિ ભૂહસ્થનાવાળી મોટી લડાઈ, * x * ગુડૂત - લોકો અને ધાન્યને નુકસાનકર્તા જ, માંકડ, ઉંદરાદિ જીવો. ઈન્દ્રગ્રહ આદિ ગાંડપણના કારણો, તેના - ઈષ્ટ વિયોગાદિ જન્ય કે ચોરાદિનો ઉપદ્રવ વક્ષનોદ - શરીરના એક ભાગનો સડો. * x * આદિ - અસુર નિકાયવર્તી ૧૫-પરમાધામી દેવો. તેમાં (1) અંબનારકોને ઉંચેથી પડતા મૂકે. (2) અંબરીષ-નાકોના ટુકડા કરી, ભાઠામાં પકવવા યોગ્ય બનાવે. (3) શ્યામ-નાસ્કોને શાતન આદિ કરે અને કાળા વર્ણના. (4) શબલ-સ્નારકોના આંતરડા, હૃદયાદિ ફાડી નાંખે, કાબર ચીતરાવર્ણના. (5) રૌદ્રનારકોને ભાલાદિમાં પરોવે. (6) ઉપરૌદ્ર-નારકોના અંગોપાંગ ભાંગી નાખે. (3) કાલનારકોને કડાયા આદિમાં રાંધે, કાળા વર્ણના. (8) મહાકાલ-નાસ્કોના ચીકણા માંસને ખાંડીને ખાય, વણથી મહાકાળા, (9) અસિ-નાકોને તલવારથી છેદે, (10) અસિપત્ર-તલવાર આકારના પાંદડા વિકુર્વે. (11) ધનુ કે કુંભ - ધનુષ દ્વારા નારકોના કાન વગેરેને છેદે, ભેદે, બીજી પણ પીડા કરે તે ધનુ - - નાકોને ઘડાદિમાં નાંખી સંધે તે કુંભ, (12) વાલુક 20 ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૧ કદંબના ફૂલ જેવી વેળુમાં નાકોને રાંધે. (13) વૈતરણી * લોહી અને પિત્તથી ભરેલ વૈતરણી નદી બનાવે. (14) ખરસ્વર-વજ જેવા કાંટાવાળા ઝાડ પર ચડાવી નારકોને ચીસો પડાવે. (15) મહાઘોષ-રાડો પાડી ભાગતા નારકોને વાડામાં પૂરી દે. * સૂત્ર-૧૯ - દેવેન્દ્ર દેવરાજ શકના વરુણ લોકપાલનું સ્વયંવલ નામક મહાવિમાન કયાં આવેલ છે? ગૌતમાં સૌપમવિલંક મહાવિમાનની પશ્ચિમે સૌધર્મભ છે, ત્યાંથી અસંખ્ય યોજના ગયા પછી યાવતું બધું સોમ લોકપાલની જેમ જાણવું. તેમજ વિમાન, રાજધાની, યાવતુ પ્રસાદ વતંસકો વિશે સમજવું, માત્ર નામમાં ફેરફાર છે. શકના વરણ લોકપાલની આજ્ઞમાં યાવતુ આ દેવો રહે છે - કાયિક, વરણ દેવકાયિક, નાગકુમાર, નાગકુમારી, ઉદધિકુમાર, સ્વનિતકુમાર, તાનિતકુમારી અને બીજી પણ તેવા પ્રકારના દેવો, તેની ભકિતવાળા રાવત રહે છે. જંબૂદ્વીપના મેરુ પર્વતની દક્ષિણે જે આ ઉત્પન્ન થાય છે - અતિવૃષ્ટિ, મેદવૃષ્ટિ, સુવૃષ્ટિ, દુષ્ટિ, ઉદકોભેદ, ઉદકોપીલ, અપવાહ, પ્રવાહ, ગામવાહ યાવત સન્નિવેશવાહ, પાણક્ષય યાવતુ તે બધાં વરુણદેવ કે વરુણકાયિક દેવોથી અજાણયા નથી. શકેન્દ્રના વરુણ લોકપાલને આ દેવો યાવતુ અપત્યરૂપ અભિમત છે તે આ - કકોંટક, કર્દમક, અંજન, શંખપાલક, ડું, પલાશ, મોદ, જય, દધિમુખ, અયપુલ, કાતરિક કેન્દ્રના વરુણ લોકપાલનું આય દેશોન બે પલ્યોપમ છે. તેના અપત્યરૂપ દેવોની આયુ એક પલ્યોપમ છે. આવો મહદ્ધિક યાવતું વરુણ લોકપાલ છે. * વિવેચન-૧૯ : પ્રતિવણf - વેગથી કે ઘણો વરસાદ, મંવ - ધીમી વર્ષા, મુવૃષ્ટિ - ધાન્યાદિ નિષ્પન્ન કરે તેવો, - ધાન્યાદિ ન નીપજે તેવો વરસાદ. ૩થવખેર - ગિરિતટાદિથી જલ-ઉદભવ, તુવર્ધન * તળાવાદિ જળસમૂહ, કાવાદ - પાણીનું થોડું વહેવું, પ્રવાહ * પાણીનું વધારે વહેવું, પાણીથી પ્રાણ ક્ષયાદિ થવા. વટવા - લવણસમુદ્રની ઈશાને અનવેલંધર નાગરાજના આવાસરૂપ કર્કોટક પહાડ છે, તેમાં વસતા નાગરાજ, પણ - અગ્નિ ખૂણામાં વિધપ્રભ પહાડમાં રહેતા નાગરાજ, બંનન - વેલંબ વાયુકમાર રાજાનો લોકપાલ, પાનક - ધરણનાગરાજનો લોકપાલ, પંડ્ર આદિ અમારી જાણમાં નથી. * સૂત્ર-૨૦૦ : દેવેન્દ્ર દેવરાજ શકના વૈશ્રમણ લોકપાલનું વભુ નામે મહાવિમાન ક્યાં છે ? ગૌતમ! સૌધમવિલંસક મહાવિમાનની ઉત્તરે છે. બધી વક્તવ્યતા સોમલોકપાલના વિમાન, રાજધાની માફક અહીં જાણવી. યાવતું પ્રાસાદાવતુંસક. શકના વૈશ્રમણ લોકપાલની આજ્ઞા-ઉપપત-સ્વયન-નિર્દેશમાં આ દેવો રહે છે - વૈશ્ચમણકારિક, વૈશ્રમણ દેવકાયિક, સુવર્ણકુમાર, સુવણકુમારી, દ્વિપકુમારકુમારી, દિશાકુમાર-કુમારી, વ્યંતર, વ્યંતરી, આવા બધાં યાવત્ રહે છે.