________________ 3/-I/11/12 215 અવધિજ્ઞાનલબ્ધિથી રાજગૃહ અને વારાણસી વચ્ચે એક મોટો જનપદસમુહ વિકર્વે પછી - x - તે જનપદસમૂહને જાણે-જુએ ? ગૌતમ! હા, જાણે-જુએ. ભગવન્! તે તેને યથાભાવે જણે-જુએ કે અન્યથાભાવે ? ગૌતમ ! તે યથાભાવે mણે-જુએ. અન્યથાભાવે નહીં. ભગવન્ ! તેનું શું કારણ ? ગૌતમ! તેને એમ થાય છે કે તે રાજગૃહ કે વારાણસી કે તેની વચ્ચેનો જનપદ સમૂહ નથી, પણ એ મારી વીર્ય-વૈચિઅવધિજ્ઞાન લબ્ધિ છે, મેં લબ્ધ-માતરમુખ કરેલ ઋદ્ધિ, ધુતિ, યશ, બળ, વીય, પરાકાર પરાક્રમ છે. તેનું દર્શન અવિપરીત હોય છે, તે કારણથી ગૌતમ ! પૂર્વવત્ કહેલું છે. ભગqના ભાવિતાત્મા અણગર બાહ્ય પગલો લીધાં સિવાય એક મોટા ગામ-નગર યાવત - સંનિવેશના રૂપને વિકુવા સમર્થ છે? ના, સમર્થ નથી. એ પ્રમાણે બીજે આલાવો પણ કહેવો. વિશેષ આ - બાહ્ય પગલો લઈને તેવા રૂપ વિકવવાને સમર્થ છે. ભગવન! ભાવિતાત્મા અણગાર કેવા પ્રામાદિરૂપ વિક્વનિા સમર્થ છે? જેમ કોઈ યુવાન, યુવતીના હાથને હાથ વડે દેa ગ્રહણ કરે આદિ પૂર્વવત ચાવ4 એ રીતે વિકુવો નહીં એમ સંનિવેaષ સુધી જાણતું. વિવેચન-૧૯૧,૧૨ : ગૃહવાસના ત્યાગથી-અણગાર, સ્વસિદ્ધાંતાનુસારી પ્રગમાદિથી-ભાવિતામા. મળી - ઉપલક્ષણથી કપાયવાળો. * x- મિથ્યાર્દષ્ટિ એટલે અન્યતીર્ચિક. કાર્યમાં પ્રવૃત વીર્ય આદિ લબ્ધિ વડે, વારાણસી નગરીએ વિક્ર્વીને, રાજગૃહનગરમાં પશુ, પ્રાસાદ, પુરુષાદિ વિભંગજ્ઞાનલબ્ધિ વડે જાણે અને જુએ. તથTMાવ * જેવી વસ્તુ, તેવા ભાવવાળું જ્ઞાન અથવા જેવું જણાય, તેવું જ અનુભવે છે તથાભાવ, તેનાથી ઉલટું તે અન્યથાભાવ, તે વિદુર્વણા કરનાર માને છે. કે મેં રાજગૃહનગરની વિકુણા કરી છે અને હું વારાણસીના રૂપોને જાણું છું - જોઉં છે, તે અણગારનું આ દર્શન ઉલટું છે કેમકે તે બીજા રૂપોને બીજી રીતે કહે છે. જેમ દિમૂઢ મનુષ્ય પૂર્વ દિશાને પશ્ચિમ દિશા માને છે. ક્યાંક આ પાઠ બીજી રીતે પણ છે - x x * એ પ્રમાણે બીજું સૂત્ર પણ જાણવું. ત્રીજા સૂત્રમાં વારાણસી અને રાજગૃહ નગરીના માર્ગમાં દેશસમહ વિકર્વેલ છે. તે જ રૂપે તે વિભંગ જ્ઞાનથી જાણે છે - જો છે. માત્ર તે તથાભાવે નથી, કેમકે તે પૈક્રિયરૂપોને સ્વાભાવિક રૂપો માને છે. ગણે - યશનો હેતુ હોવાથી યશ. નારજૂર્વ - અહીં યાવત શબ્દથી નિગમ-રાજધાની-ઝેડકબ્બડ-મડંબ-દ્રોણમુખ-પટ્ટણ-મકર-આશ્રમ-સંબોહના રૂપો કહેવા... વિકવણા અધિકાર અને તેના સામર્થ્યથી વિશેષ પ્રરૂપણા કરે છે. * સૂત્ર-૧૯૩ - ભગવન્! અસુરેદ્ર અસુરરાજ ચમરના કેટલા હાર આત્મરક્ષક દેવો છે ? ગૌતમ / 2,56,000. આત્મરક્ષક દેવોનું વર્ણન, રાયuસેણિય સૂત્ર મુજબ કહેવું. એ રીતે બધાં ઈન્દ્રોના, જેના જેટલા આત્મરક્ષક દેવો છે તે કહેવા. 216 ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૧ ભગવન ! તે એમ જ છે, એમ જ છે. * વિવેચન-૧૯૩ : આત્મરક્ષક દેવોનું વર્ણન- સદ્ધ, બદ્ધ, બતરવાળા, દોરી ચડાવી ઘનુષ્યને તૈયાર કરેલ, શરાસન પટ્ટી બાંધેલા, શૈવેયક પહેરેલા, ચિંધપટ્ટોને બાંધેલા, આયુધઅઅ ગ્રહણ કરેલા, બિનમિત, વિસંધિક, વજમયકોટિક ધનુષ્ય ગ્રહણ કરેલ, મર્યાદાવાળા તીર સમૂહને ધારણ કરેલા, નીલ-પીત-રપાણિ, ચારુ ચાપચર્મદંડ ખડગપાશપાણિ, *** આમરક્ષક, ક્ષોગિક, ગુપ્ત, ગુપ્તપાલિત, યુકd, ચુકાપાલિત એ બધા દેવો વારા ફરતી એક એક, ઉચિત કાળે કિંકર પેઠે રહે છે. બ્રિતિકાર મહર્ષિએ 'ive lii ‘લુકviાલિત' શબ્દના પ્રત્યેકf અર્થ નોવેલ છે, જે અમે અહીં નોંધતા નથી. ‘રાયuસેણિય'માં તે જોવા.) પુસ્તકાંતરમાં આ પાઠ મૂળમાં જ છે. અમરની જેમ બધાં ઈન્દ્રોના સામાનિક કરતાં ચારગણા આત્મરક્ષક દેવો હોય છે. સામાનિક દેવો આ રીતે- અમરેન્દ્રના 64,ooo, બલીન્દ્રના 60,ooo, બાકીના ભવનપતિના પ્રત્યેકના છ-છ હજાર. શકના 84,000, ઈશાનના 80,000, સનકુમાસ્તા 22,000, માહેન્દ્રના 30,000, બ્રક્ષેન્દ્રના 60,000, લાંતકે પ૦,૦૦૦, શુકે 40,ooo, સસ્સારે 30,000, પ્રાણતે 20,000, અચ્યતે 10,000 સામાનિકો છે. * X - X - | શતક-, ઉદ્દેશો-૬-નો ટીકાસહિત અનુવાદ પૂર્ણ ]. છે શતક-૩, ઉદ્દેશો-૭ “લોકપાલ” & - X - X - X -- X -- * ઉદ્દેશા-૬-માં આત્મરક્ષક દેવો કહ્યા, અહીં લોકપાલ કહે છે. * સૂત્ર-૧૯૪ : રાજગૃહનગરમાં યાવત પર્યાપસના કરતાં આ રીતે કહ્યું - ભગવન્! દેવેન્દ્ર દેવરાજ શકને કેટલાં લોકપાલ છે? ગૌતમાં ચાર, તે આ - સોમ, યમ, વરુણ, વૈશ્રમણ... એ ચાર લોકપાલને કેટલા વિમાનો છે? ગૌતમાં ચાર, તે આ - સંધ્યાપભ, વરશિષ્ટ, સ્વયંજલ, વશુ.. ભગવા કેન્દ્રની સોમલોકપાલનું સંગાપભ નામક મહાવિમાન ક્યાં છે? ગૌતમાં જંબૂદ્વીપમાં મેર પર્વતની દક્ષિણે આ રતનપભા Mીના બહુસમરમણીય ભૂમિભાગથી ઉંચે ચંદ્ર, સૂર્ય, ગ્રહગણ, નમ્ર, તારાપોથી ઘણાં યોજન ઊંચે યાવતું પાંચ અવતંસકો છે. તે આ - અશોકાવતુંસક, સતપવિતસક, ચપકાવતક, ચૈતાવવંસક, મધ્ય સૌઘમવિતસક, તે સૌધમવિલંસક મહાવિમાનની પૂર્વે સૌધર્મકલ્પ છે. તેમાં અસંખ્ય યોજન દૂર ગયા પછી કેન્દ્રના સોમ લોકપાલનું સંધ્યાભ નામે મહાવિમાન કહ્યું છે. આ વિમાનની લંબાઈ-પહોળાઈ ૧ર લાખ યોજન છે, તેનો ઘેરાવો સાધિક-૩૯,૩૨,૮૪૮ યોજન છે. અહીં સૂયભિદેવની વિમાન વકતવ્યતા માફક બધું કહેવું ચાવ4 અભિષેક, વિશેષ એ કે - સૂયાભિને બદલે સોમદેવ કહેવો.