________________
છો? કાચાપાણીના એક ટીપામાં અસંખ્યાતા જીવો છે. તે બધાનો કચ્ચરઘાણ વળી જાય. અરરર! આટલું બધું પાપ કરાય? કેટલા બધા જીવોની હિંસા થઈ ગઈ.”
બાળમુનિને પશ્ચાત્તાપ થયો. એકવાર ઈરિયાવહી સૂત્રથી પ્રતિક્રમણ કરતાં, પોતાનાથી થઈ ગયેલાં આ પાપ બદલ તેઓ પસ્તાવો કરવા લાગ્યા. ધ્યાનની ધારામાં ચડી ગયા. ઘાતકર્મો ખપાવીને કેવળજ્ઞાન પામ્યા. અનેક જીવોને પ્રતિબોધ પમાડીને છેલ્લે મોક્ષે ગયા.
આ બાળમુનિ અઈમુત્તાજી દ્વારા કાચાપાણીના જીવોની હિંસા થઈ ગઈ કારણ કે તે વખતે તેમને ખ્યાલ નહોતો કે કાચાપાણીમાં જીવો છે. તે મરી જાય. માટે મારે નાવડી ન તરાવાય. જો તેમને ખ્યાલ હોત તો તેઓ તેમ ન કરત.
પાપ કરતાં તે બચી શકે કે જેને ખ્યાલ હોય કે જીવ કોને કહેવાય ને કોને ન કહેવાય? કયો પદાર્થ જડ છે ને કયો પદાર્થ ચેતન છે! તેથી જેણે પણ જીવોની રક્ષા કરવી હોય તેણે સૌ પ્રથમ જીવોનું જ્ઞાન મેળવી લેવું જોઈએ.
શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે જે જીવોને જાણતો નથી, જે અજીવોને જાણતો નથી, તે સંયમને શી રીતે પાળી શકે? જે જીવોને પણ સારી રીતે જાણે છે, જે અજીવોને જડ પદાર્થને) પણ સારી રીતે જાણે છે, તે સંયમને સારી રીતે પાળી શકે. અને સંયમને જે સારી રીતે પાળી શકે તે મોક્ષને મેળવી શકે. માટે મોક્ષ મેળવવા જીવોનું જ્ઞાન મેળવવું અત્યંત જરૂરી છે.
પણ અત્યંત કમનસીબીની વાત છે કે પોતાના મામા-માસી-ફોઈ-ફુઆ વગેરે સ્વજનોને તથા પોતાના પાડોશીઓને નામથી જાણનારા ઘણા લોકો, જેમની સાથે ખરેખર મૈત્રી જગાવવાની છે, તે વિશ્વના જીવોને બરોબર જાણતાં કે ઓળખતાં નથી. આ તો કેમ ચાલે?
જે જીવોની આપણે રક્ષા કરવાની છે, જે જીવોની જરા ય હિંસા ન થઈ જાય તેની આપણે સતત કાળજી કરવાની છે, તે સંસારી જીવોના જુદા જુદા પ૬૩ પ્રકારો શાસ્ત્રોમાં બતાડવામાં આવ્યા છે. તેમાંના કેટલાક જીવોની જો કે કાયાથી હિંસા ન થઈ શકતી હોવા છતાં ય મનથી તો હિંસા થઈ શકે છે. તેથી તેને પણ નિવારવાનો પ્રયત્ન કરવાનો છે.
જીવ છતાં ય દેખાવે જડ!)
આપણી આસપાસ કેટલાક જીવો એવા છે કે જેઓ નથી હલન-ચલન કરતા જ ૫૧
૨
