Page Text
________________
19) ચારિત્ર મોહનીય કે ચારિત્ર એટલે આચારમાં પવિત્રતા અર્થાત્ સદાચાર. સદાચારની બાબતમાં જે કર્મ મૂંઝવણ પેદા કરાવે તે ચારિત્ર મોહનીય કર્મ કહેવાય. આ કર્મનો ઉદય થવાથી જીવનના સદાચારો જોખમમાં મુકાય. તેની આબરૂને ય ક્લંક લાગે તેવા વ્યવહારો તેનાથી થઈ જાય. સગો દીકરો કે મિત્ર પણ દુશ્મન બની જાય તેવું વર્તન થઈ જાય.
. આ ચારિત્ર મોહનીય કર્મના ૨૫ પેટાભેદો હોવા છતાં તેમનો મુખ્ય બે ભેદોમાં સમાવેશ થઈ જાય છે.
(૧) કષાય મોહનીય કર્મ અને (૨) નોકષાય મોહનીય કર્મ.
કષાય મોહનીય કર્મ : કષ એટલે સંસાર, આય એટલે લાભ. જેનાથી સંસાર વધે, જેનાથી સંસારની યાત્રા લાંબી થાય, જેનાથી સંસારમાં ઘણો સમય રખડવું પડે તે કષાય. આવા કષાયો કરાવવા દ્વારા આત્મામાં જે ખળભળાટ પેદા કરે તે કષાય મોહનીય કર્મ કહેવાય.
આ કષાયો ચાર જાતના છે. (૧) ક્રોધ, (૨) માન, (૩) માયા (૪) લોભ.
(૧) ક્રોધ : આંખો લાલઘૂમ થવી, હોઠ થર થર કંપવા, શરીર ધ્રુજવું, અવાજ મોટો થઈ જવો, વગેરે ક્રોધના લક્ષણો છે. અરે ! ગુસ્સામાં આવીને કોઈને કાંઈ બોલી જવું, તે જ માત્ર ક્રોધ નથી, પણ ક્ષમા ન રાખવી, મનમાં અરુચિ પેદા કરવી, આવેશ વ્યક્ત કરવો, રીસ ચડવી, મનમાં અકળાઈ જવું કે સમસમી જવું, ધિક્કાર કે તિરસ્કારની લાગણી થવી, અબોલા લેવા વગેરે પણ ક્રોધના જ સ્વરૂપો છે.
આમાંનું કોઈપણ સ્વરૂપ આપણને જયારે બા, બાપુજી, ભાઈ, બહેન, પુત્ર, પત્ની કે પાડોશીમાં જોવા મળે ત્યારે આપણને તેમના પ્રત્યે જરા ય દુર્ભાવ ન થઈ જાય તે માટે વિચારવું કે આનો અત્યારે ક્રોધ મોહનીય કર્મનો ઉદય ચાલે છે માટે તે ક્રોધ કરે છે. બાકી તો તે આત્મા અત્યંત નિર્દોષ છે.
જયારે તે કર્મનો ઉદય પુરો થશે ત્યારે તે મારા પ્રત્યે સદૂભાવ દાખવવાનો છે, તો પછી મારે તેના પ્રત્યે શા માટે દુર્ભાવ કરવો? તેના ક્રોધને નજરમાં લાવીને હૈયામાં વહેતાં નેહ – પ્રેમ - કરુણા કે વાત્સલ્યના વહેણને શા માટે સૂકવી દેવું? ના! મારે તેના ક્રોધને નજરમાં લાવીને વળતો ક્રોધ નથી જ કરવો. નહિ તો ક્રોધ કરતી વખતે નવું ક્રોધ મોહનીય કર્મ મને બંધાશે. તેનો ઉદય થતાં ભવિષ્યમાં વળી હું ફરી ક્રોધ કરી બેશીશ, અને જો આ રીતે ક્રોધની પરંપરા ચાલશે તો મારા આત્માનું કલ્યાણ શી રીતે
થશે? માટે ગમે તેમ થાય તો ય મારે વળતો ક્રોધ તો નથી જ કરવો. ઝાઝા પ૧ રૂઝ કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૨ :
| SR No. | 008957 |
| Book Title | Karmanu Computer Part 2 3 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Meghdarshanvijay |
| Publisher | Akhil Bharatiya Sanskrutirakshak Dal |
| Publication Year | |
| Total Pages | 226 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Karma |
| File Size | 5 MB |