________________
ફ) દશન બીટનીય કર્મ મુંઝાવે તે મોહનીય કર્મ. દષ્ટિ, સમજણ, માન્યતા કે વિચારોની બાબતમાં મુંઝાવે તે દર્શન મોહનીય કર્મ. તેના ત્રણ પેટાભેદ છે.
(૧) મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મ (૨) મિશ્ર મોહનીય કર્મ. (૩) સમ્યકત્વ મોહનીય
સુંદર મજાનું સફેદ વસ્ત્ર પહેરીને કોલસાની વખારમાં જતાં, તે કાળું મેશ થઈ ગયું. રસોડાના મસોતાં કરતાં ય વધારે ગંદી હાલત તેની જણાતી હતી.
આ વસ્ત્ર ભલે હાલ કાળુંમેશ જણાતું હોય પણ હકીકતમાં તો તે સફેદ છે. ઉપર કાળાશ ચોંટવાથી તે ભલે હાલ કાળું દેખાતું હોય પણ અંદર તો સફેદ છે. કાળા મેલે તેની સફેદાઈને ઢાંકી દીધી છે એટલું જ, બાકી તે સફેદ નથી તેમ નહિ.
મિલથી કાળાશથી મલિન થયેલું વસ્ત્ર જેમ મસોતાં જેવું ગંદું જણાય છે, તેમ અજ્ઞાનતાના કારણે રાગ-દ્વેષાદિમાં રગદોળાતો આત્મા અશુદ્ધ કર્મ પુદગલોથી મલિન થાય છે ત્યારે તે મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મવાળો ગણાય છે.
કાળાએંશ થયેલાં તે ગંદા કપડાંને સ્વચ્છ કરવા માટે ધોવાનું જો શરૂ કરીએ, અને જ્યારે તે અડધું ધોવાયું હોય, તેની કાંઈક કાળાશ દૂર થઈ હોય અને હજુ ય કેટલીક કાળાશ દૂર થવાની બાકી હોય ત્યારે જેમ તે વસ્ત્ર અર્ધશુદ્ધ, અડધું સ્વચ્છ કે અડધું ધોવાયેલું કહેવાય તેમ આત્મા પર લાગેલાં મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મના પુદ્ગલોને જ્યારે આત્મા અડધાં શુદ્ધ કરે ત્યારે તે અર્ધશુદ્ધ, પુદ્ગલો મિશ્ર મોહનીય તરીકે ઓળખાય છે.
ધીમે ધીમે ધોવાઈ રહેલું તે મસોતું કે કાળુંમેશ વસ્ત્ર જ્યારે સંપૂર્ણ સ્વચ્છ બની જાય, સંપૂર્ણ મેલ રહિત બની જાય, તેમ જ્યારે આત્મા પણ મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મના તે અશુદ્ધ પુદ્ગલોને પોતાની શુદ્ધિના જોરે સંપૂર્ણ સ્વચ્છ | શુદ્ધ કરે ત્યારે તે શુદ્ધ થયેલાં કર્મયુગલો સમ્યકત્વ મોહનીય કર્મ તરીકે ઓળખાય છે.
આ ત્રણ પ્રકારના કર્મોના ઉદયના કારણે સંસારમાં રહેલાં જીવોના સ્વભાવો પણ જુદા જુદા પ્રકારનાં જણાય છે.
(૧) આ સંસારમાં રહેલાં મોટાભાગના જીવોને મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મનો ઉદય હોવાથી તેમનો સ્વભાવ વિપરીત બની જાય છે, એટલે કે તેમને સાચું શુદ્ધ ધર્મતત્ત્વ સત્ય રૂપે જણાતું નથી. અશુદ્ધ તત્ત્વને તે ધર્મ તરીકે સ્વીકારે છે.
શુદ્ધ પરમાત્મતત્ત્વને ભગવાન તરીકે સ્વીકારવાનો ઈન્કાર કરીને અશુદ્ધતત્ત્વ પાછળ પાગલ બને છે. આત્મકલ્યાણ કરનાર સાચાં ગુરુતત્ત્વને ગુરુ તરીકે માનવાના
વડા પાણીના w
hoiisari
જ.
૨ ભાગ-૨