________________
સમ્યગ દર્શન (પવિત્ર વિચારો) રૂપી બાળક ત્યાં સુધી જ સલામત રહી શકે કે જયાં સુધી તે સમ્યગ ચારિત્ર (પવિત્ર આચાર) રૂપી માતાના ખોળામાં છે. પણ સમ્યમ્ ચરિત્ર રૂપ પવિત્ર માતાના હાથમાંથી અવિરતિ (અસદાચાર) રૂપી ડાકણના હાથમાં પહોંચ્યા પછી તે સમ્યગ્ન દર્શન (પવિત્ર વિચારો) કેટેલો સમય ટકવાનું હતું?
એકવાર ત્રિદંડીવેશને ધારણ કરનારા આ મરીચીમુનિ માંદા પડ્યા. કોણ તેમની સેવા કરે? આચારથી ભ્રષ્ટ વ્યક્તિનું સ્વમાન કે સન્માન શી રીતે સચવાય?
સખતરસ લાગવાછતાં ય જયારે કોઈ પાણી આપતું નથી ત્યારે મોહરાજે પોતાના દર્શન મોહનીય નામના સેનાધિપતિને મેદાનમાં ઉતારવાની તજવીજ શરૂ કરી દીધી. મરિચીને થયું કે એકાદ ચેલો હોય તો સારું. આવા સમયે સેવા તો કરે.
કપીલ નામનો રાજકુમાર તેમની પાસે આવતો હતો. તે મરિચીથી પ્રતિબોધ પામ્યો. તેણે શિષ્ય બનવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી. છતાં ય હજુ વિચારો પવિત્ર હોવાથી ભગવાન ઋષભદેવના શિષ્ય બનવાની પ્રેરણા કરી.
પણ પેલો કપીલ ઉસ્તાદનીકળ્યો. તેણે પૂછી લીધું, “શું તમારે ત્યાં ધર્મ નથી? શું ધર્મ માત્ર ભગવાન પાસે જ છે? બસ ! પેલો દર્શન મોહનીય સેનાધિપતિ આવી કોઈક તકની રાહ જોઈને જાણે કે ઊભો હતો. તેણે બરોબર અવસર સાધી લીધો. મરિચીના પવિત્રવિચારો પર જોરદાર હુમલો થયો. જો પવિત્ર આચારો રૂપ સમ્યગૂ ચારિત્ર હાજર હોત તો કદાચ આ હુમલો થવાની શક્યતા જ પેદા ન થાત.
અત્યાર સુધી જે મરિચી દરેકને એક જ સાચો જવાબ આપતો હતો કે, “મારી પાસે ધર્મ નથી. ધર્મ તો પરમાત્મા અને તેમના સાધુઓ પાસે છે. તેમાં આજે ફરક પડ્યો. પેદા થયેલી સેવા કરનારા ચેલાની ઈચ્છાએ આડકતરી રીતે પોતાનો ભાગ ભજવ્યો. તેનાથી કહેવાઈ ગયું. “કપીલા! ઈડર્યાપિ ઈત્યં પિ, હે કપિલ! ધર્મ ત્યાં પણ છેને અહીં પણ છે. અત્યાર સુધી ટકી રહેલી વિચારોની પવિત્રતા આ અસત્ય વચનના કારણે કકડભૂસ થઈને તુટી પડી. તેમણે સમ્યમ્ દર્શન ગુમાવ્યું.
તેજ ભવમાં મોક્ષને પ્રાપ્ત કરાવનારું સમ્યગ ચારિત્ર મરિચીએ પોતાની શરીર પ્રત્યેની કારમી આસક્તિના કારણે ગુમાવ્યું તો શિષ્ય પ્રત્યેની કારમી આસક્તિના કારણે સમ્યમ્ દર્શન ગુમાવ્યું. અનેક ભવમાં ભ્રમણ કરાવનારું મિથ્યાત્વ પ્રાપ્ત કર્યું. એટલું જ નહિ, પણ ભાવિમાં જૈન શાસનની સ્થાપના કરનારો તીર્થકરનો આ આત્મા અનેક ભવો સુધી મિથ્યામતનો પ્રવર્તાવનારો બન્યો. કેટલું કાતિલ છે આ મોહનીય કર્મ! તે મરિચીના આ પ્રસંગથી બરાબર સમજાય છે.
મોહનીયકર્મના મુખ્ય બે ભેદ છે. (૧) દર્શન મોહનીય કર્મ. અને (૨) ચારિત્ર મોહનીય કર્મ. પેટા ભેદો વિચારીએ તો મોહનીયકર્મના ૨૮ ભેદો થાય. tamam
૪૧ હજાર કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૨