________________
૧. એકસાધુને ઉપાશ્રયનો કાજો લેતાં લેતાં ભાવ વધવા લાગ્યા. પરિણામની ધારાએ અવધિજ્ઞાનાવરણીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થતાં તેઓ અવધિજ્ઞાન પામ્યા.
દેવલોકમાં રહેલા ઇન્દ્ર - ઈન્દ્રાણીની હાંસીપાત્ર રીતભાત જોતાં તેમને હસવું આવી ગયું. તરત જ તેમનું અવધિજ્ઞાન ચાલી ગયું. તેમનું આ અવધિજ્ઞાન પ્રતિપાતી પ્રકારનું હતું.
પણ તમામ તીર્થકર ભગવંતોને અપ્રતિપાતી અવધિજ્ઞાન હોય છે. તેમનું તે અવધિજ્ઞાન ચાલ્યું જતું નથી. તેઓ કેવલજ્ઞાન પામે છે, ત્યારે તે અવધિજ્ઞાન તેમાં સમાઈ જાય છે.
દેવ - નારકોને ભવ સ્વભાવથી અવધિજ્ઞાન હોવાથી ભવ પૂરો થતાં, તેમનું તે અવધિજ્ઞાન ચાલ્યું જાય છે. તેમનું આ અવધિજ્ઞાન પ્રતિપાતી અવધિજ્ઞાન છે.
પણ તમામ મનુષ્યો કે તિર્યંચોને અવધિજ્ઞાન હોતું નથી. વિશિષ્ટ સાધના વગેરેથી કેટલાક મનુષ્યો તથા તિર્યંચો આ અવધિજ્ઞાનને પામી શકે છે.
મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ ત્રણે ય જ્ઞાન સમ્યફ ત્યારે કહેવાય કે જ્યારે તેઓ સમ્યગદર્શનની સાથે સંકળાયેલા હોય. અર્થાત્ સમકિતી જીવના જે મતિ - શ્રુત- અવધિજ્ઞાન હોય તે સમ્યગજ્ઞાન કહેવાય.
પણ મિથ્યાત્વી જીવને જે મતિ – કૃત – અવધિજ્ઞાન હોય તે સમ્યગ જ્ઞાન ન કહેવાય. તે તો મિથ્યાજ્ઞાન કહેવાય. તેમના તે મિથ્યાજ્ઞાનો મતિ - શ્રુત કે અવધિજ્ઞાન તરીકે ન ઓળખાય. પણ મતિ અજ્ઞાન, શ્રુત અજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન તરીકે ઓળખાય.
સ્કૂલ - કોલેજનું જ્ઞાન, ડૉક્ટર - વકીલ કે એજીનિયરનું જ્ઞાન પણ જો મિથ્યાત્વી જીવે મેળવેલું હોય તો તે અજ્ઞાન જ કહેવાય જયારે તે જ જ્ઞાન જો સમકિતી આત્માએ મેળવેલું હોય તો તે સમ્યમ્ જ્ઞાન કહેવાય.
સામાન્ય રીતે સ્કૂલ - કોલેજનું જ્ઞાન કે કુરાન-બાઈબલનું જ્ઞાન મિથ્યાજ્ઞાન કહેવાય અને કલ્પસૂત્ર વગેરે જૈન ધર્મશાસ્ત્રોનું જ્ઞાન સમ્યગ જ્ઞાન ગણાય, પરન્તુ સૂક્ષ્મ રીતે વિચારતાં તો સમકિતી વ્યક્તિ પાસે આવેલું જૈન ધર્મ શાસ્ત્રોનું જ્ઞાન કે બાઈબલ – કુરાન વગેરેનું જ્ઞાન પણ સમ્યગ જ્ઞાન જ ગણાય, જયારે મિથ્યાત્વી જીવો પાસે પહોંચેલું કલ્પસૂત્ર વગેરે જૈન શાસ્ત્રોનું જ્ઞાન પણ તેના માટે તો મિથ્યાજ્ઞાન બને.
Exaઝઝઝઝઝઝ ૧૮ #ભ કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૨ SિE