________________
(૨) અનનુગામી અવધિજ્ઞાન: વ્યક્તિને નહિ અનુસરનારું અવધિજ્ઞાન. આ જ્ઞાન બલ્બના પ્રકાશ જેવું છે. બલ્બ જયાં લગાવ્યો હોય ત્યાં પ્રકાશ આપે, બીજા રૂમમાં જાઓ તો ત્યાં પેલો બલ્બ કાંઈ પ્રકાશ ન આપે, તેમ આ અવધિજ્ઞાન જે ક્ષેત્ર સંબંધિત ઉત્પન્ન થયું હોય તે ક્ષેત્રના રૂપી પદાર્થોનો બોધ કરાવે. પણ ત્યાંથી અન્ય સ્થાને જઈએ તો તે અન્ય સ્થાને રહેલાં રૂપી પદાર્થોનો બોધ ન કરાવે.
દા. ત., અમદાવાદમાં રહેલી વ્યક્તિને પોતાની આસપાસના ૨૫ કિ. મી. સુધીના એરિયાનું અવધિજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું. જો તે અવધિજ્ઞાન અનુગામી પ્રકારનું હશે, તો તે વ્યક્તિ અમદાવાદથી જ્યારે સુરત જશે ત્યારે સુરતની આસપાસના ૨૫ - ૨૫ કિ. મી. ના એરિયાના રૂપી પદાર્થો તેને જણાશે. જો તે મુંબઈ જશે તો મુંબઈના રપ કિ. મી. એરિયાના રૂપી પદાર્થો જણાશે.
પણ જો તેનું અવધિજ્ઞાન અનનુગામી હશે તો, તે જયારે અમદાવાદમાં હશે ત્યારે તેને અમદાવાદના ર૫ કિ.મી. એરિયાના રૂપી પદાર્થો તો જણાશે; પણ જયારે તે સુરત કે મુંબઈ જશે ત્યારે તેને સુરત કે મુંબઈના ૨૫ - ૨૫ કિ. મી. એરિયાના રૂપી પદાર્થોનું જ્ઞાન તો નહિ જ થાય.
(૩) વર્ધમાન અને (૪) હીયમાન અવધિજ્ઞાન : પહેલાં થોડાં ક્ષેત્રનું અવધિજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું હોય, અવધિજ્ઞાનાવરણીય કર્મનો ક્ષયોપશમ વધતાં વધારે વધારે ક્ષેત્રના રૂપી પદાર્થો જોવાની શક્તિ આવતી જાય, અવધિજ્ઞાન ધીમે ધીમે વધતું જાય તે વર્ધમાન અવધિજ્ઞાન કહેવાય.
પાંચ કિ. મી. એરિયામાં રહેલા રૂપી પદાર્થોને જાણવાની શક્તિ ધરાવનાર વ્યક્તિ ધીમે ધીમે વધતાં વધતાં ૧૦, ૧૫, ૨૫, ૧૦૦ કિ. મી. એરિયાના રૂપી પદાર્થો જાણી શકે તે રીતે વધતું જતું અવધિજ્ઞાન ધરાવતો થાય તો તે તેનું વર્ધમાન અવધિજ્ઞાન કહેવાય. વર્ધમાન = વધતું જતું.
પણ તેનાથી વિપરીત અવધિજ્ઞાન જે હોય તે હીયમાન અવધિજ્ઞાન કહેવાય. હીયમાન = ઘટતું જતું. પહેલાં વધારે મોટા એરિયાના રૂપી પદાર્થોને જાણી શકવાની શક્તિ ધરાવતું અવધિજ્ઞાન પેદા થાય. પણ પછી, પરિણામ પડતાં ધીમે ધીમે તે એરિયા ઘટતો જાય અને ઓછા ઓછા એરિયાના રૂપી પદાર્થો જણાય તે રીતે અવધિજ્ઞાન ઘટતું જાય તે હીયમાન અવધિજ્ઞાન કહેવાય.
(૫) પ્રતિપાતિ અને (૬) અપ્રતિપાતિ અવધિજ્ઞાનઃ જે અવધિજ્ઞાન આવ્યા પછી એકી સાથે પાછું ચાલી જાયતે પ્રતિપાતિ અવધિજ્ઞાન કહેવાય. પણ જે અવધિજ્ઞાન આવ્યા પછી પાછું ચાલ્યું જવાનું ન હોય, તે અપ્રતિપાતિ અવધિજ્ઞાન કહેવાય.
શાક *: : :
:: : withoutuોજાઇ
ભાગ- 2