________________
બાદ આ અવધિજ્ઞાનનો ઉપયોગ મૂકી પોતાનો પૂર્વભવ જાણ્યો હોય છે. પોતાના પૂર્વભવીય સ્નેહી કે વૈરીને જાણતાં, પેદા થયેલાં તે સ્નેહ કે વૈરને વશ થઈ તે સહાય કરવા કે હેરાન કરવાનો પ્રયત્ન કરતો હોય છે. - નરકના જીવો પણ અવધિજ્ઞાનથી કે વિર્ભાગજ્ઞાનથી થોડીવાર પછી પોતાને આવનારાં દુઃખોને જાણે છે. જો તે સમકિતી હોય તો તે દુઃખોને સમતાથી સહન કરવા તૈયાર બને છે. પણ, મિથ્યાત્વી હોય તો દુઃખો આવ્યા પહેલાં જ, દુઃખો આવી રહેલાં જાણીને તેનો પ્રતિકાર કરવાનું કે તેનાથી ડરીને હાયવોય કરવાનું શરૂ કરીને નવાં ઢગલાબંધ કર્મો બાંધવાનું શરુ કરે છે.
તમામ તીર્થકર ભગવંતોને ગર્ભમાં આવતાંની સાથે મતિ - શ્રુતજ્ઞાનની સાથે અવધિજ્ઞાન પણ હોય છે.
પરમાત્મા મહાવીરદેવે ગર્ભમાં લગભગ છ મહિના પસાર થયા, ત્યારે માતાની ભક્તિથી પ્રેરાઈને, તેમને દુઃખ ન થાય તે માટે હલવાનું બંધ કરી દીધું હતું, પણ ગર્ભ ગળી ગયાની કલ્પના કરીને માતા વધુ દુઃખી થઈ.
પ્રભુ મહાવીરે તે વખતે અવધિજ્ઞાનનો ઉપયોગ મૂક્યો. દીન વદનવાળી માતાને જોઈ. પાછો અવધિજ્ઞાનનો ઉપયોગ મૂકી માતા-પિતાનું આયુષ્યકર્મ તથા પોતાનું ભોગાવલી કર્મ પણ જોયું. પોતાની દીક્ષા થતાં માતા - પિતાનું મૃત્યુ થવાની શક્યતા જણાતાં, તે મોટા – અમંગળને રોકવા ભગવાને માતા - પિતા જીવતાં હોય ત્યાં સુધી દીક્ષા નહિ લેવાનો અભિગ્રહ કર્યો. અને આપણને માતા - પિતાની ભક્તિ કરવાનો સંદેશ આપ્યો. કમ જડ પુદ્ગલો છે. રૂપી છે. તેથી અવધિજ્ઞાનથી તેને જાણી શકાય છે.
અવધિજ્ઞાનથી ભૂતકાળમાં રહેલા રૂપી પદાર્થો તથા ભાવિના થનારા રૂપી પદાર્થોને પણ જાણી શકાય છે. આ અવધિજ્ઞાન જુદા જુદા છ પ્રકારનું છેઃ
(૧) અનુગામી અવધિજ્ઞાન: આ અવધિજ્ઞાન બેટરીના પ્રકાશ જેવું છે. હાથમાં બેટરી લઈને આગળ વધીએ તો જ્યાં જયાં જઈએ ત્યાં ત્યાં રહેલી વસ્તુઓ દેખાય. બેટરી લઈને પાંચ કિ.મી. દૂર જઈએ તો ત્યાના પદાર્થ દેખાય પણ પાંચ કિ.મી. પહેલાં જ્યાં હતા, ત્યાંના પદાર્થોન દેખાય, કારણ કે ત્યાં હવે બેટરીનો પ્રકાશ જ નથી.
તે રીતે આ અનુગામી અવધિજ્ઞાની વ્યક્તિ જ્યાં જયાં જાય ત્યાં ત્યાં નિયત એરિયામાં રહેલા રૂપી પદાર્થોને જાણી શકે. ટૂંકમાં અવધિજ્ઞાની જ્યાં જ્યાં જાય ત્યાં ત્યાં તેનું અવધિજ્ઞાન પણ બેટરીની જેમ તેની સાથે આવે છે. માટે આને અનુગામી અવધિજ્ઞાન કહેવાય છે.
Mitiyari
જા
;
૨૨ ભાગ-૨