________________
(૪) અવધિજ્ઞાનાવરણીય કર્મ
(૩) અવધિજ્ઞાન: પાંચ ઈન્દ્રિયોમાંથી એક પણ ઈન્દ્રિયની સહાય લીધા વિના આત્મા વડે થતાં રૂપી પદાર્થોના જ્ઞાનને અવધિજ્ઞાન કહેવાય છે.
અવધિ = મર્યાદા.
કેવળજ્ઞાન મર્યાદા વિનાનું જ્ઞાન છે. તે તમામ પદાર્થોનું જ્ઞાન કરાવે છે, જ્યારે આ અવધિજ્ઞાન તમામરુપી પદાર્થોનું જ જ્ઞાન કરાવે છે. તે અરૂપી પદાર્થોનું જ્ઞાન નથી કરાવતું પણ માત્ર રૂપી પદાર્થોનું જ્ઞાન કરાવે છે. તેથી તેને પૂર્ણ (કેવળ) જ્ઞાન ન કહેતાં અવધિજ્ઞાન કહેવાય છે.
વળી આ અધિજ્ઞાન બીજી પણ મર્યાદાવાળું છે. અવધિજ્ઞાન પામેલા આત્મામાં રૂપી પદાર્થો જાણવાની યોગ્યતા પણ ઓછી – વત્તી (મર્યાદામાં) પેદા થાય છે. માટે પણ આ અવધિજ્ઞાન કહેવાય છે.
આ અવધિજ્ઞાનને રોકવાનું કાર્ય જે કરે છે, તેનું નામ અવધિજ્ઞાનાવરણીય કર્મ છે. આ કર્મનો ઉદય હોય તો આપણે રૂપી પદાર્થોનું જ્ઞાન કરી શકતા નથી.
આપણી પાછળ રહેલી દિવાલની પાછળ શું છે ? તે આપણે ક્યાં જાણી શકીએ છીએ ? પણ આ અવધિજ્ઞાનાવરણીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થતાં આપણને જો અવધિજ્ઞાન થયું હોત તો આપણે પાછળ ફર્યા વિના, દિવાલ પાછળ ગયા વિના, ત્યાંને ત્યાં બેઠાં બેઠાં, દિવાલ પાછળની રુપી વસ્તુઓ જાણી શકત.
તમામ દેવો તથા નારકોને આ અવધિજ્ઞાન (કે વિભંગજ્ઞાન) હોય છે. તેમને મળેલા તે તે ભવનો સ્વભાવ એવો છે કે ત્યાં ઉત્પન્ન થનારાને અવધિજ્ઞાન કે વિભંગજ્ઞાન પણ પેદા થાય જ. (મિથ્યાત્વી જીવને ઉત્પન્ન થયેલાં અવધિજ્ઞાનને વિભંગજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે.)
રૂમમાં પંખો હોવામાત્રથી પંખાનો પવન ન મળે, પણ તે પંખો સ્વીચ ઑન કરી શરૂ કરો તો તેનો પવન અનુભવાય. તે રીતે અવધિજ્ઞાન હોવા માત્રથી રૂપી પદાર્થોનું જ્ઞાન ન થાય, પણ તે અવધિજ્ઞાનનો જો ઉ૫યોગ કરવામાં આવે તો જ તે રૂપી પદાર્થોનો બોધ થાય .
આપણી દુનિયાના કોઈક માનવને કોઈક દેવ સહાય કરતો હોય કે હેરાન કરતો હોય તેવું ક્યારેક જાણવા મળે છે. તેનું કારણ એ છે કે તે દેવે દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થયા BABE test ૧૫ કર્મનું કમ્પ્યુટર ભાગ-૨
