________________
રહે. બધા પ્રશ્નોના સચોટ સમાધાન મળ્યા વિના ન રહે. તેમાં ય જો કર્મવિજ્ઞાનને બરોબર વ્યવસ્થિત રીતે સમજી લઇએ, વ્યાવહારિક જીવનમાં તે કવિજ્ઞાનને બરોબર ગોઠવી દઇએ તો આપણને ક્યારેય સંક્લેશ ન થાય. સંકલ્પ-વિકલ્પ ન થાય. દરેક વાતોમાં સમાધાન મળવાથી સુંદર સમાધિ જળવાય. પ્રસન્નતા વધતી જાય.
એક ભવમાંથી બીજા ભવમાં જતી વખતની તમામ વ્યવસ્થાનું સફળ સંચાલન કરવા માટે કોઇ ઇશ્વરની જરૂર પડતી નથી. આ વિશ્વમાં કર્મો દ્વારા આખી વ્યવસ્થિત ગોઠવણ થયેલી છે.
જીવાત્માની એક ભવમાંથી બીજા ભવમાં જવાની વ્યવસ્થા અંગે જૈનશાસનમાં નીચે પ્રમાણે સુંદર સમાધાન જણાવેલ છે.
ચારે ગતિમાં રહેલાં તમામ જીવોનું મોત તો થાય જ છે. પોતપોતાના ભવનું આયુષ્ય પૂર્ણ થતાં આત્મા જે તે ભવના ખોળીયાને છોડી દે છે. દેવ-નારકનો જીવ પોતાના ભવના વૈકિય શરીરને છોડીને અને મનુષ્ય-તિર્યંચનો જીવ પોતાના ભવના ઔદારિક શરીરને છોડીને પરલોક તરફ પ્રયાણ આદરે છે. તે વખતે તેની સાથે તૈજસ અને ફાર્મણ શરીર તો જોડાયેલાં જ હોય છે. આકાશ તો વિશાળ છે. ચૌદે રાજલોકમાં વ્યાપ્ત છે. તેમાં એક, બે, નહિ પણ અનેક રસ્તાઓ છે.
આકાશમાં જતાં વિમાનો તો જોયા છે ને? તેમને જવાના રસ્તા આકાશમાં નિશ્ચિત છે. ભલે આપણને ન જણાતા હોય, છતાંય ભારતથી અમેરિકા, રશિયા, એન્ટવર્પ વગેરે જુદા જુદા સ્થળે જવાના આકાશી રસ્તાઓ તો નિશ્ચિત છે જ . તે માર્ગે આગળ વધવાથી વિમાન પોતાના નિર્ધારિત સ્થળે પહોંચી શકે છે. એવી જ રીતે જીવોને એક ગતિમાંથી જુદી જુદી ગતિમાં જવા માટેના રસ્તાઓ નિર્ધારિત છે. એ રસ્તાઓને ‘આકાશમાર્ગની શ્રેણી’ કહેવાય છે.
સામાન્ય રીતે આત્મામાં તો ઉર્ધ્વગમનનો (ઉપર જવાનો) સ્વભાવ છે. તેથી જે આત્મા કેવળજ્ઞાન પામીને સર્વ કર્મનો ક્ષય કરે છે તે સીધો જ ઉપર મોક્ષમાં (સિદ્ધશીલામાં) જાય છે.
પરન્તુ કર્મોથી ભારે થયેલો આત્મા સીધો ઉપર મોક્ષમાં જઇ શકતો નથી. તેણે પરભવનું જે ભવનું આયુષ્ય કર્મ બાંધ્યું હોય તે કર્મ તે પ્રમાણેના ભવમાં તેને લઇ જાય છે. ભવમાંથી નીકળ્યા પછી તે જીવ, તેણે જ્યાં જવાનું હોય તે ઉત્તર – દક્ષિણ - પૂર્વ - પશ્ચિમ – ઉ૫૨ કે નીચેની દિશામાં સીધા રસ્તે જ ગતિ કરે છે. ના, તે જીવ ત્રાંસી ગતિ કદાપિ કરતો નથી કારણ કે આકાશમાં ત્રાંસી દિશા તરફ જતાં કોઇ રસ્તા નથી. તેથી જ્યારે તેણે ત્રાંસી દિશામાં નવો જન્મ લેવાનો હોય ત્યારે તે ઉપર જણાવેલી છ દિશામાંથી
કર્મનું કમ્પ્યુટર ભાગ-૩
૪૪