________________
(૫) રુપ નહિ, ગુણ જુઓ
-
જિનશાસનના જવાહર વસ્તુપાળ અને તેજપાળ! તેઓ ધોળકાના મહામંત્રી હતા. જગમશહૂર દેલવાડાના દેરાસરોના જેમણે નિર્માણ કરાવ્યા છે. સાડા બાર વાર તો શત્રુંજય ગિરિરાજનાછરી પાલિત સંઘો જેમણે કાઢ્યા હતા, તેવા આ મહાપુણ્યશાળી બંધુઓમાંના નાના ભાઈ તેજપાળની પત્ની અનુપમાદેવીના શરીરનો વાન શ્યામ હતો. ચામડી ભલે તેની કાળી હતી પણ ગુણો તેના મહાન્ હતા. તેની સમજણ એવી અપૂર્વ હતી કે બંને ભાઈઓ વારંવાર તેની સલાહ લેતાં હતા અને તે પ્રમાણે વર્તતા પણ હતા.
જ્યારે ચરુ દાટવા માટે બે ભાઈઓ ખાડો ખોદતાં હતા ત્યારે ત્યાં બીજો ચરુ દેખાયો. હવે શું કરવું? તેની મુંઝવણમાં પડેલા તેઓને અનુપમાએ માર્મિક શબ્દોમાં કહ્યું કે, “નીચે દાટશો તો નીચે જશો, ઉપર મૂકશો તો ઉપર જશો.” એટલે કે આ ધન જો ધરતીમાં (નીચે) દાટશો તો નરકાદિ દુર્ગતિમાં (નીચે) જવાનું થશે અને જો ઉપર = દેવલોક = મોક્ષમાં જવું હોય તો તેને ઉપર મૂકવું જોઈએ. '
પણ ઉપર મૂકવું એટલે શું? બહાર રાખીએ તો કોઈ ચોરી ન જાય? તે સવાલનો સુંદર જવાબ બુદ્ધિશાળી તે અનુપમા પાસે તૈયાર હતો. “તે ધનને ઉપર એવી રીતે લગાડો કે લોકો તેને જોઈ શકે પણ કોઈ ચોરી શકે નહિ.” આ વાત શી રીતે બને ? અનુપમાએ કહ્યું કે, “આબુના પહાડ ઉપર બનાવો સરસ મજાના જિનાલયો. તેની કોતરણી વગેરેમાં વપરાયેલું ધન લોકો જોઈ શકશે પણ ચોરી નહિ શકે.” અને વિશ્વવિખ્યાત કલા કારીગીરીને કોતરણીવાળા દેલવાડાના જિનાલયોના સર્જન થયા.
આવી વિશિષ્ટ સમજણ ધરાવતાં આ અનુપમાદેવી હાલ તો મહાવિદેહક્ષેત્રમાં જન્મ લઈને, દીક્ષા સ્વીકારીને, કેવળજ્ઞાન પામીને વિચારી રહ્યા છે તેવી કથા સંભળાય છે. પણ તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે ડગલેને પગલે અનુપમાની સલાહ લેનાર પતિ તેજપાળને, જયારે તે પરણીને આવ્યો ત્યારે તે અનુપમા જોવી પણ ગમતી નહોતી.
પરણ્યાની પહેલી રાતે ઘુમટો દૂર થતાં જયારે તેણે પહેલીવાર અનુપમાને જોઈ ત્યારે તેની ચામડીનો શ્યામવર્ણ જોઈને તે ભડકી ગયો હતો. આવી કાળી મેંશ સ્ત્રીની સાથે સંસાર શી રીતે વહન કરવો? તે તેના માટે પ્રાણપ્રશ્ન બની ગયો હતો. ભયંકર તિરસ્કાર અનુપમા પ્રત્યે તેને જાગ્યો હતો. તેની સાથે બોલવાનું પણ તેણે બંધ કરી દીધું હતું. પાછળથી તેની બુદ્ધિમત્તા પર ઓવારી જતાં સંબંધ સુધારીને સલાહ લેવા લાગ્યો હતો તે વાત જુદી. અહીં સવાલ એ છે કે આવી વિશિષ્ટ બુદ્ધિમત્તા ધરાવનારી સ્ત્રીને
મા
,
=
જ
૨ ભાગ-૩