________________
(C) સાદિ સંસ્થાન :- આદિ = શરૂઆત. સાદિ એટલે શરૂઆત સહિત. જે શરીરનો શરૂઆતનો (નીચેનો) ભાગ પ્રમાણસર હોય, લક્ષણ સહિત હોય અને ઉપરનો ભાગ પ્રમાણરહિત, લક્ષણ રહિત, બેડોળ, ગમે તેવો હોય તે શરીરને સાદિ સંસ્થાનવાળું કહેવાય. આ સંસ્થાનને સાચી સંસ્થાન પણ કહેવાય છે. સાચી = શાલ્મલીવૃક્ષ. આ વૃક્ષનું થડ સુંદર આકાર ધરાવે છે. પણ તેના ડાળી, પાંખડા, પાંદડા વગેરે સુંદર ઘટાદાર નથી હોતા, દેખવા પણ ન ગમે તેવો બેડોળ આકાર તેમનો હોય છે. આવો શાલ્મલીવૃક્ષ જેવો આકાર આ બીજા સંસ્થાનવાળી વ્યક્તિનો હોવાથી તેને સાચી સંસ્થાન પણ કહે છે. સાદિ સંસ્થાન નામકર્મના ઉદયથી જીવને આ ત્રીજા નંબરનું સંસ્થાન પ્રાપ્ત થાય છે.
(D) વામન સંસ્થાન :- આપણા શરીરમાં મસ્તક, હાથ, પગ, કમર, પેટ, પીઠ, છાતી વગેરે જે અવયવો છે તેમાંથી જે શરીરમાં પીઠ, છાતી તથા પેટ પ્રમાણસર હોય અને હાથ, પગ, મસ્તક અને કમર પ્રમાણ વિહોણા હોય, બેડોળ હોય, નાના મોટા ગમે તે માપવાળા હોય તે શરીરની આકૃતિ વામન સંસ્થાન કહેવાય. દેખાવમાં તેઓ ઠીંગુજી લાગે. વામન સંસ્થાનનામકર્મના ઉદયથી આ સંસ્થાન પ્રાપ્ત થાય છે.
(E) કુબ્જ સંસ્થાન ઃ- વામન સંસ્થાનથી વિપરીત સંસ્થાન તે કુબ્જ સંસ્થાન. એટલે કે જે શરીરમાં હાથ, પગ, કમર, મસ્તક વગેરે અવયવો પ્રમાણસર હોય પણ પેટ, પીઠ, છાતી વગેરે અવયવો પ્રમાણરહિત બેડોળ હોય તે સંસ્થાનને કુબ્જ સંસ્થાન કહેવાય છે. કુબ્જ એટલે કુબડું શરીર. કુબ્જ સંસ્થાનનામકર્મના ઉદયથી આ સંસ્થાન પ્રાપ્ત થાય છે.
-
(F) હુંડક સંસ્થાન :- જે શરીરના કોઈ અવયવના ઠેકાણા ન હોય, જેના અવયવો જાતજાતની ખામીવાળા હોય, નાના - મોટા વિચિત્ર હોય, ઊંટના અઢારે વાંકાની જેમ ઠેકાણા વિનાના હોય તે શરીર હુંડક સંસ્થાનવાળું કહેવાય. તેના લક્ષણોના ઠેકાણા ન હોય. તેમાં પ્રમાણરહિત અવયવો હોય.
અત્યારના તમામ મનુષ્યો તથા તમામ પશુઓનું શરીર આ છઠ્ઠા નંબરના કુંડક સંસ્થાનવાળું છે. હાલ કોઈને પણ પ્રથમ પાંચ સંસ્થાનમાંથી એકપણ સંસ્થાન ન હોય. મીસ ઈન્ડિયા, મીસ વર્લ્ડ કે મીસ યુનિવર્સ કેમ ન હોય ? તે બધાયના ચહેરા કે શરીર માનવજાતને ભલે ને રૂપ-સૌંદર્યયુક્ત લાગતા હોય પણ હકીકતમાં તો તે બધા ય પહેલા સંસ્થાનની અપેક્ષાએ તો સાવ બેડોળ છે. નાંખી દેવા જેવા છે. થૂક્વા જેવા છે ! તેવા શરીર પાછળ શું લલચાવાનું ? શા માટે આકર્ષણ પેદા કરવાનું ?
આજના કાળે મનુષ્યોને ભલે છેલ્લું એક જ સંસ્થાન હોય, પણ ચોથા આરામાં તો માનવો તથા પશુઓ છમાંથી કોઈપણ સંસ્થાન ધરાવતાં હતા. કોઈને પહેલું, કોઈને કર્મનું કમ્પ્યુટર ભાગ-૩
૩૨