________________
(૩) આમાનું ભાડૂતી ઘર
(૨) જાતિ નામકર્મઃ
ગતિનામકર્મની વાતો જાણીને મનમાં પ્રશ્ન થાય કે તિર્યંચગતિમાં ભલે તિર્યંચગતિનામકર્મ લઈ જાય પણ તિર્યંચગતિમાં ય કોઈકને એક ઈન્દ્રિય મળે છે તો કોઈકને બે ઈન્દ્રિય. કોઈકને ત્રણ, કોઈકને ચાર તો કોઈક જીવને પાંચે પાંચ ઈન્દ્રિયો મળે છે, તો તેવી ઓછી - વત્તી ઈન્દ્રિયોવાળી અવસ્થા કોણ નક્કી કરે છે? વળી તેમાં ય કોઈ ગાય તો કોઈ ભેંસ, કોઈ વાઘ તો કોઈ સિહ, આવી તેમની જાતિઓ શી રીતે નક્કી થતી હશે? માનવમાં ય કોઈક બ્રાહ્મણ જાતિમાં તો કોઈક વણિક કોમમાં, કોઈ ક્ષત્રિયકુળમાં તો કોઈ હરિજન કોમમાં, કોઈક ભારતમાં તો કોઈક રશીયામાં જન્મ લે. છે; તો આ બધું નક્કી કરનાર કોણ?
મનુષ્ય, નરક, દેવ કે તિર્યંચગતિનો નિર્ણય કરનાર જેમ ગતિનામકર્મ છે તેમ તે તે ગતિમાં જાતિનો નિર્ણય કરનાર જાતિનામકર્મ છે. જુદી જુદી જાતિની અપેક્ષાએ તો ઘણા બધા જાતિનામકર્મો થાય પણ તે બધાનો સમાવેશ મુખ્યત્વે પાંચ જાતિનામકર્મમાં કરી દેવામાં આવ્યો છે.
(A) એકેન્દ્રિય જાતિઃ માત્ર સ્પર્શનેન્દ્રિય રૂપ એક જ ઈન્દ્રિયવાળા જીવોની
જાતિ.
(B) બેઈન્દ્રિય જાતિઃ માત્ર સ્પર્શનેન્દ્રિય રસનેન્દ્રિયવાળા જીવોની જાતિ..
(C) ઈન્દ્રિય જાતિઃ સ્પર્શનેન્દ્રિય, રસનેન્દ્રિય અને પ્રાણેન્દ્રિયવાળા જીવોની જાતિ.
(D) ચઉરિન્દ્રિય જાતિ સ્પર્શનેન્દ્રિય, રસનેન્દ્રિય, ઘ્રાણેન્દ્રિય અને ચક્ષુરિન્દ્રિય રૂપ ચાર ઈન્દ્રિયવાળા જીવોની જાતિ.
(E) પંચેન્દ્રિય જાતિઃ પાંચે પાંચ ઈન્દ્રિયવાળા જીવોની જાતિ.
આ દરેક જાતિનામકર્મના અવાંતર ભેદો - પેટાભેદો ઘણા છે. જેમ કે એકેન્દ્રિયજાતિના અવાંતર ભેદોમાં પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ અને વનસ્પતિ આવે. આ પાંચ પ્રકારના દરેકના પેટાભેદો ઘણા – ઘણા હોય. જેમ કે પથ્થર, શીલા, માટી, કાંકરા, અબરખ, સોનુ, ચાંદી, હીરા, માણેક, મોતી વગેરે અનેક જાતિઓ પૃથ્વી નામની જાતિના પેટાભેદો છે. કઈ જાતિના કયા ભેદના કયા પેટાભેદમાં જીવાત્માએ જન્મ લેવાનો છે? તેનો નિર્ણય આ જાતિનામકર્મ કરે છે.
૧૬ કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૩ માં
