________________
બંધાઈ શકે છે.
જેવો ભાવ તેવો ભવ, જેવી મતિ તેવી ગતિ; તે નિયમને ધ્યાનમાં રાખીને પળે પળે શુભ ભાવમાં રહીએ કે જેથી ગમે ત્યારે આયુષ્ય બંધાય તો સારું જ બંધાય ! | દર બે બે દિવસ પસાર થાય એટલે મોટી તિથિ આવે. ૨, ૫, ૮, ૧૧, ૧૪ મોટી તિથિઓ છે. સામાન્ય રીતે આ મોટી તિથિએ આયુષ્ય બંધાવાની શક્યતા છે માટે જ મોટી તિથિએ કપડાં ન ધોવાં જોઈએ, લીલોતરી (ફળ પણ લીલોતરી જ ગણાય) ન ખાવી જોઈએ. આરંભ-સમારંભના કાર્યો છોડી દેવા જોઈએ. ધર્મ ધ્યાનમાં વિશેષ લીન બનવું જોઈએ.
નરકનું આયુષ્ય રૌદ્રધ્યાન કરવાથી બંધાય છે. તે રૌદ્રધ્યાન ચાર પ્રકારે છે.
(૧) હિંસાનુબંધીઃ પ્રાણીઓની હિંસા કરવાના તીવ્ર પરિણામ. સતત તેની જ વિચારણા. કાલસૌરિક કસાઈ હિંસાના તીવ્ર ભાવમાં સતત રહેતો હતો, મરીને ૭મી નરકે ચાલ્યો ગયો.
(૨) મૃષાનુબંધી : અસત્ય બોલવાનું તીવ્રતાપૂર્વકનું સતત ચિંતન. તેનાથી પણ નરકાયુષ્ય બંધાય છે.
(૩) તેયાનુબંધી: ચોરી કરવાની તીવ્ર વિચારણા. સતત તેના જ પરિણામ.
(૪) સંરક્ષણાનુબંધી : અમર્યાદિતપણે પરિગ્રહ ભેગો કરવાની, તેની રક્ષા કરવાની સતત ચિંતા, મમ્મણશેઠ ધનમાં તીવ્ર આસકત બન્યો તો નરકનું આયુષ્ય બાંધીને ૭મી નરકે ચાલ્યો ગયો !
નરકગતિમાં ન જવું હોય તો આજથી જ ઉપરોકત બાબતોમાં બ્રેક મારી દેવી જોઈએ.
જો રૌદ્રધ્યાન નરકગતિનું કારણ છે, તો આર્તધ્યાન તિર્યંચગતિનું કારણ છે. તે પણ ચાર પ્રકારે છે :
(૧) ઈષ્ટવિયોગ આર્તધ્યાન: આપણને ગમતી ચીજ ચાલી જતાં જે શોકસંતાપ-આઝંદ કરવું તે. ધંધામાં ખોટ જતાં, પુત્ર-પત્ની-માતાનું મૃત્યુ થતાં કરુણ ચિત્કારાદિ આર્તધ્યાન છે. રૂપાસેન કુમારે પોતાને ઈષ્ટ સુનંદાના વિયોગથી આર્તધ્યાન કરવાના કારણે સર્પ, કાગડો, હંસ, હરણ, હાથી વગેરેના અવતાર લેવા પડ્યા.
(૨) અનિષ્ટ સંયોગ જે ચીજ આપણને પ્રિય ન હોય, ગમતી ન હોય તે વસ્તુ આપણી પાસે આવી જાય, તો ક્યારે તે દૂર થાય? તેની વિચારણા તે અનિષ્ટ સંયોગ આર્તધ્યાન.
(૩) ચિંતાઃ શરીરમાં રોગ થાય છે તેવા કોઈ પ્રસંગ બને ત્યારે જે ચિતા થયા
આયુષ્ય કર્મ 1 ૯૯
