Prashamrati

SR No.: 008922
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhadraguptasuri
Publisher: Mahavir Jain Aradhana Kendra Koba
Publication Year: 2008
Total Pages: 610
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Spiritual, & Religion
File Size: 10 MB

Page 329

૩૦૮
પ્રશમરતિ ૬. હે શ્રમણો અને શ્રમણી! તમારે સંઘ અને સમાજના સંપર્કમાં જેમ બને તેમ ઓછું આવવાનું છે, તમારો સમાજ-સંપર્ક રાગનું કારણ ન બનવા જોઈએ. કોઈ પણ જીવ સાથે મમત્વ ન બંધાઈ જાય, તેની તમારે તકેદારી રાખવાની છે. રાગી-દ્વેષી જીવોના સંપર્કમાં, તમે રાગ-દ્વેષી ન બની જાઓ, એની જાગૃતિ રાખજો. તમારી વિચારસૃષ્ટિમાં રાગ-દ્વેષ અને મોહનાં ભૂત ભમતાં ન થઈ જાય, એની કાળજી તમારે રાખવાની છે.
આ રીતે ‘ભાવશૌચ' નામનો યતિધર્મ વર્ણવવામાં આવ્યો છે.
૫. સંયમ पञ्चाश्रवाद्विरमणं पञ्चेन्द्रियनिग्रहश्च कषायजयः ।
दण्डत्रयविरश्चेति संयमः सप्तदशभेदः ।।१७२ ।। અર્થ : પાંચ આશ્રવોથી વિરતિ, પાંચ ઇન્દ્રિયોનો નિગ્રહ, ચાર પાયા પર વિજય અને ત્રણ દંડ (મનદંડ, વચનદંડ, કાયદંડ) થી વિરામ-આ સત્તર પ્રકારનાં સંયમ છે.
વિવેચન : સંયમ એટલે પાપસ્થાનોથી સમ્યગુ વિરામ પામવો. મુનિજનોને આવાં સત્તર વાપસ્થાનોથી વિરામ પામવાનો હોય છે. એટલે કે એ સત્તર પાપસ્થાનોનો ત્યાગ કરવાનો હોય છે.
પાંચ આશ્રવોની વિરતિ :
જેના કારણે કર્મપ્રવાહ આત્મભૂમિ પર વહી આવે તેને “આશ્રવ' કહેવામાં આવે છે. આવા આશ્રવો અસંખ્ય હોય છે, પરંતુ તેમાં મુખ્ય પાંચ આશ્રવ હોય છે : ૧, પ્રાણાતિપાત : પ્રાણા એટલે જીવ અને અતિપાત એટલે નાશ. જીવોનો નાશ કરવાથી પાપકર્મો આત્મામાં વહી આવે છે, અર્થાત્ જીવાત્મા પાપકર્મો બાંધે છે, માટે “હું ત્રિવિધ-ત્રિવિધ પ્રાણીનો નાશ નહીં કરું.’ આવી પ્રતિજ્ઞા કરવી તે પહેલા પ્રકારનો સંયમ છે. ૨. મૃષાવાદ : મૃપા એટલે અસત્ય, અસત્ય બોલવાથી પાપકર્મો બંધાય છે. માટે હું ત્રિવિધ-ત્રિવિધે મૃયા નહીં બોલું.' આવી પ્રતિજ્ઞા કરવી તે બીજા પ્રકારના સંયમ છે. ૩. અદત્તાદાન : અદત્ત એટલે નહીં અપાયેલું. નહીં અપાયેલું લેવાથી પાપકમાં બંધાય છે, માટે “હું ત્રિવિધ-ત્રિવિધ અદત્તાદાનનો ત્યાગ કરું છું...ચોરીનો ત્યાગ કરે છું.” આવી પ્રતિજ્ઞા કરવી તે ત્રીજા પ્રકારનો સંયમ છે. ૪, મૈથુન : મૈથુન એટલે અબ્રહ્મ “હું ત્રિવિધ-ત્રિવિધ મૈથુનસેવન નહીં કરું.' આવી પ્રતિજ્ઞા કરવી તે ચોથા પ્રકારનો સંયમ છે. ૫. પરિગ્રહ : જડ-ચેતન પદાર્થોનો સંગ્રહ અને એના પર મમત્વ