Page Text
________________
પર
તૃતીય અધ્યાય
મત અનુસાર આત્યંતરિક સ્વતંત્રતા જેવી કોઈ વસ્તુ નથી, અને ન તો તે દૈશિકશાસ્ત્રનો વિષય છે. તે તો ધર્મશાસ્ત્રનો વિષય છે. પાશ્ચાત્ય સ્વતંત્રતા આપણી સ્વતંત્રતાથી તદન જુદી જણાય છે. આપણા દૈશિકશાસ્ત્ર અનુસાર પાશ્ચાત્ય સ્વતંત્રતાને સ્વતંત્રતા કહી જ શકાય નહીં. જ્યાં સુધી દેશ દેશાંતરોમાં યુરોપની પીપૂડી વાગે છે, જયાં સુધી અન્ય દેશોમાં તેના માલ અને વધારાની પ્રજાની ખપત રહે છે ત્યાં સુધી જ પાશ્ચાત્ય સ્વતંત્રતાની ચમક છે. સમય પલટાતાં જ તેનો વાસ્તવિક રંગ દેખાવા લાગશે. પાશ્ચાત્યોના મત અનુસાર આનુત્પાતિક સ્વતંત્રતા માટે પણ અષ્ટદલ વિભૂતિની કોઈ આવશ્યકતા નથી. તેમના મત અનુસાર આ કામ કાયદા ઘડવાથી અને કઠોર દંડનીતિ દ્વારા થઈ શકે છે. આ રીતે ઉત્પાત તો ઓછા નથી થતા, પરંતુ લોકો નિસ્તેજ અને ભ્રષ્ટ અવશ્ય થઈ જાય છે. પોતાની જાતને પંડિત માનતું યુરોપ વાસ્તવમાં જાણતું જ નથી કે સ્વાભાવિક સ્વતંત્રતા શું ચીજ છે.
આપણા આચાર્યોના મત અનુસાર સ્વાભાવિક સ્વતંત્રતાનાં મુખ્ય કારણો આ પ્રકારે છે.
(૧) બ્રહ્મચર્ય
બ્રહ્મચર્યથી મનુષ્યમાં ઓજ, સહિષ્ણુતા, ત્યાગ અને મેધાનો સંચય થાય છે, જેથી તે શારીરિક અને માનસિક વિભૂતિઓથી પૂર્ણ થઈને તેજ અને ચારિત્ર્યનો પુંજ બની જાય છે. આવા મનુષ્યના પ્રાકૃતિક હિતમાં કોઈ પણ પ્રકારના બાહ્યાભંતરિક પ્રતિઘાત થઈ શકતા નથી. તેની સ્વાભાવિક સ્વતંત્રતામાં હસ્તક્ષેપ કરવાનું કોઈને સાહસ પણ થઈ શકતું નથી અને ન તો તે પોતે કોઈની સ્વતંત્રતામાં હસ્તક્ષેપ કરે છે. યથાર્થમાં સ્વતંત્ર મનુષ્યનું લક્ષણ એ છે કે, જેવો તે પોતે સ્વતંત્ર હોય છે તે જ રીતે તે અન્યને પણ સ્વતંત્ર રાખવા ઈચ્છે છે.
(૨) વૈભવની ઉપેક્ષા કરીને દેવી સંપદાનું સન્માન કરવું
જે પદાર્થનું માન હોય તેનો જ લોકો સંચય કરે છે. આથી દૈવી સંપદાનું માન હોવાથી લોકો તેને પ્રાપ્ત કરવા લાગે છે અને તે પ્રાપ્ત થતાં જ સ્વાભાવિક સ્વતંત્રતા સ્વયં પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. કહેવાયું પણ છે, “સેવીપૂત્ વિમોક્ષાર નિવધાથાસુરી મતા !
(૩) ઉચ્ચ આદર્શ હોવો
જે વ્યક્તિ અથવા સમાજનો આદર્શ ઉચ્ચ હોય છે તેનું મન ક્યારેય નીચ કામો પ્રત્યે વળતું નથી. તેનામાં તેજ અને શાંતિનો સંયોગ હોય છે. આ ઉત્તમ સંયોગથી સ્વાભાવિક સ્વતંત્રતા ટકી રહે છે. જ્યાં સુધી આપણા ભારતનો આદર્શ ઉચ્ચ રહ્યો ત્યાં સુધી એક તરફ તે દેવરાજને પણ પડકારીને કહેતો હતો, “ગૃહ ર ર સ્વ
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |