Page Text
________________
દેશિક શાસ્ર
તરીકે શિવપૂજનની જે પ્રથા રામેશ્વરમાં છે તે કૈલાસમાં હોઈ શકે નહીં અથવા દુર્ગાપૂજાની જે પ્રથા નેપાળમાં છે તે કાશી અને મથુરામાં હોઈ શકે નહીં. આપણી શસ્ત્રપૂજનની જે રીત પહેલાં હતી તે આજે સંભવી શકે નહીં. જે ભારતમાં ક્ષત્રિય અને વૈશ્ય ઋષિ બનવા માટે પ્રયત્નશીલ રહેતા હતા ત્યાં આજે બ્રાહ્મણો રાય સાહેબ બનવાની ચેષ્ટા કરે છે. વળી સંબંધ હોતો નથી એવા દૂર રહેતા લોકોમાં પણ સમાન પ્રથાઓ જોવા મળે છે. તો ક્યાંક એક જ જાતિના લોકોમાં જુદી જુદી પ્રથાઓ જોવા મળે છે. ઈંગ્લેન્ડમાં અંગ્રેજો અને ભારતના ઇસાઈઓમાં ઘણી સમાન પ્રથાઓ જોવા મળે છે તે શું આ સમાન પ્રથાઓ મળી આવવાથી અંગ્રેજ અને હિંદુસ્તાની ઇસાઈઓ એક જાતિના લોકો કહેવાશે ? કૂર્માચલના પંત બ્રાહ્મણોમાં અનેક પ્રથાઓ એવી છે જે એમના સગોત્રી મહારાષ્ટ્રીય પંત બ્રાહ્મણોથી તદ્દન અલગ છે. તો શું પ્રથાઓ ભિન્ન હોવાથી તેમનું જાતિત્વ પણ ભિન્ન થઈ ગયું ? આથી પ્રથાઓનું સમાન હોવું જાતિત્વ માટે કોઈ આવશ્યક બાબત નથી.
૧૫
(૩) ભાષાનો પણ જાતિત્વ સાથે કોઈ સંબંધ હોતો નથી. કારણ કે ભાષા રાજ્ય, કાળ અને સાહિત્યના પ્રભાવને લીધે નિરંતર બદલાતી હોય છે. જે લોકોનું રાજ્ય હોય છે, મોટે ભાગે તે જ લોકોનાં ભાષા અને સાહિત્યનું ગૌરવ થાય છે. હવાના ઝપાટા સાથે ઉડનારા નિઃસત્વ લોકો એ જ ભાષા અને એ જ સાહિત્યમાં રંગાઈ જાય છે અને પોતાની ભાષા તથા પોતાના સાહિત્યનો ત્યાગ કરીને એ ભાષા અને સાહિત્યને અપનાવી લે છે. જેવો સમય હોય છે તેવાં જ મનુષ્યનાં ભાવના, વલણ અને પરિવેશ હોય છે, જેવાં મનુષ્યની ભાવના, વલણ અને પરિવેશ હોય છે તેવી જ તેમની ભાષા હોય છે. આથી સમય પરિવર્તનની સાથે ભાષામાં પણ પરિવર્તન થતું હોય છે.
સાહિત્ય અને ભાષાનો પણ પરસ્પર ઘનિષ્ઠ સંબંધ છે. જે સાહિત્યનો જેટલો પ્રચાર થાય છે તેટલો જ તેની ભાષાનો પણ પ્રચાર થાય છે. આથી ક્યારેક અનેક જાતિના લોકોમાં એક ભાષા એવું થઈ જાય છે. જાતિના શ્રેય માટે એક ભાષાનું હોવું ભલે આવશ્યક હોય પણ જાતિત્વ સાથે એનો કોઈ સંબંધ નથી.
(૪) રાજ્યનો પણ જાતિત્વ સાથે કોઈ સંબંધ નથી. કારણ કે રાજ્ય અત્યંત અનિશ્ચિત વસ્તુ છે. એ નક્કી કહી શકાય નહીં કે કયું રાજ્ય, કઈ ભૂમિ પર કેટલા સમય સુધી રહેશે. સમયરૂપી સમુદ્રમાં રાજ્યરૂપી પરપોટા ઉદ્ભવતા અને ફૂટતા રહે છે. ક્યારેક એક જાતિ અનેક રાજ્યોમાં વિભક્ત થઈ જાય છે તો ક્યારેક અનેક જાતિઓ એક રાજ્યને આધીન થઈ જાય છે. પરંતુ આ ક્ષણભંગુર રાજ્યરૂપી પરપોટાઓને જાતિત્વ સાથે કંઈ લાગતું વળગતું નથી; જેમ કે કલકત્તા અને
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |