Page Text
________________
૧૪
દ્વિતીય અધ્યાય
દેશ કહી શકશે. ભગવતી પ્રકૃતિનો સનાતન નિયમ છે કે એક જ ભૂમિ બે જાતિનો દેશ હોઈ શકે નહીં. એક જાતિને પોતાનું જાતિત્વ ત્યાગીને બીજી જાતિમાં વિલીન થઈ જવું પડે છે અથવા તેની ભોગ્યવસ્તુ થઈને રહેવું પડે છે.
૨.
જતિ' શબ્દનો અર્થ આ અધ્યાયપૂર્વે દેશ' શબ્દનું વિવરણ કરવામાં આવ્યું હતું. પરંતુ “જાતિ" શબ્દનો અર્થ સારી રીતે સમજ્યા સિવાય દેશ' શબ્દનો અર્થ સારી રીતે સમજી શકાતો નથી. આથી આ પ્રકરણમાં “જાતિ' શબ્દનું નિરૂપણ કરવામાં આવશે.
- આજે “જાતિ' શબ્દનો અર્થ અંગ્રેજી શબ્દ “નેશન' પરથી કરવામાં આવે છે અને તે અનુસાર જ જાતિની પરિભાષા આપવામાં આવે છે. આથી કેટલાકના મત પ્રમાણે
“એક મત અને એક રિવાજને માનનાર, એક ભાષા બોલનાર એક રાજ્યને અધીન રહેનાર જનસમુદાય “જાતિ' કહેવાય છે.
આપણા દૈશિક શાસ્ત્ર અનુસાર આ યોગ્ય નથી, કારણ કે
૧. સંસ્કાર અને પરિવેશ અનુસાર મનુષ્યનાં વલણો હોય છે, વલણ અનુસાર રુચિ હોય છે, રુચિ અનુસાર મત હોય છે. પરંતુ બધાના સંસ્કાર અને પરિવેશ એક સરખાં હોતાં નથી. આથી ભિન્ન ભિન્ન મનુષ્યોના ભિન્ન મત હોવા સ્વાભાવિક છે. કોઈને જ્ઞાનમાર્ગ, કોઈને યોગમાર્ગ, કોઈને ભક્તિમાર્ગ, કોઈને કર્મમાર્ગ, કોઈને ઉપાસના માર્ગ તો કોઈને બીજી જ કોઈ માર્ગ સારો લાગે છે. કોઈના ઈષ્ટદેવનું એક રૂપ તો કોઈનું બીજું હોય છે. આથી કોઈ પરિષ્કૃત અને ઉન્નતિશીલ સમાજમાં બધાનો એક મત હોઈ શકે નહીં. શું બધા જ અંગ્રેજોનો એ જ મત છે જે મિલનો હતો? અથવા જે મત શોપનહોએરનો હતો એ જ મત શું બધા જર્મનોનો છે? શું સમસ્ત અમેરિકનો અને બધા ફ્રેન્ચ લોકોનો એક જ મત છે? આથી વિરુદ્ધ કૈલાસ પ્રાંતના વનવાસી અને અસભ્ય જમ્યા લોકોમાં બધાનો એક જ મત જોઈ શકાય છે. કોઈ સભ્ય સમાજમાં સમસ્ત વ્યક્તિઓમાં સમષ્ટિરૂપે એક મતનો પ્રચાર થાય તે તદન અપ્રાકૃતિક વાત છે. ઉદાર અને પરિષ્કૃત સમાજનો મત સંબંધી સિદ્ધાંત સ્વભાવતઃ એવો હોય છે કે,
"रुचीनां वैचित्र्यात् ऋजुकुटिलनाना पथजुषां
नृणामेको गम्यस्तवमसि पयसामर्णव इव ॥" પ્રથાઓ બને છે દેશ, કાળ, નિમિત્ત અનુસાર. જેવાં દેશ, કાળ અને નિમિત્ત હોય છે તેવી પ્રથા પ્રચલિત હોય છે, પરંતુ આ વિશ્વમાં દેશ, કાળ, નિમિત સર્વત્ર એક સમાન હોતાં નથી. આથી પ્રથાઓ પણ સર્વત્ર એક સમાન હોઈ શકે નહીં. ઉદાહરણ
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |