Page Text
________________
૧૦ર
ચતુર્થ અધ્યાય
(૩) જયાં સુધી સમાજમાં કેટલાક લોકો દારિદ્યપીડિત હોતા નથી ત્યાં સુધી તેમાં દ્રવ્યથી કોઈ કામ ચાલી શકતું નથી. સમાજમાં દરિદ્રોની સંખ્યા જેટલી વધારે હોય છે તેટલું તેમાં દ્રવ્યથી વધુ કામ ચાલી શકે છે. આથી જે સમાજ અથવા વ્યક્તિ અર્થોપાર્જનની ઉપેક્ષા કરીને દ્રવ્યોપાર્જન કરવા લાગે છે તેના ચિત્તમાં અન્ય સમાજ, અન્ય વ્યક્તિઓને દરિદ્ર જ બનાવી રાખવાનો અકલ્યાણકારી સંકલ્પ ઉત્પન્ન થઈ જાય છે.
જ્યારે આ અકલ્યાણકારી સંકલ્પ કાર્યમાં પરિણત થવા લાગે છે ત્યારે સમાજની જે અવસ્થા થાય છે તેનું અનુમાન સહજ રીતે કરી શકાય છે. - ઉક્ત ત્રણ સિદ્ધાંત દ્વારા એ સિદ્ધ થાય છે કે દ્રવ્યના અત્યંત ગૌરવ અને પ્રચારને કારણે સમાજમાં ભોક્તાઓ કરતાં ઉત્પાદકોની સંખ્યા ઓછી થઈ જાય છે, દ્રવ્યની ક્રયશક્તિ વધી જાય છે, દારિદ્યપીડિત લોકોની સંખ્યા વધી જાય છે. આ ત્રણ વાતોને કારણે લોકો ધર્મભ્રષ્ટ થઈ જાય છે. આથી દ્રવ્યના અત્યંત ગૌરવ અને પ્રચારને રોકવો પરમાવશ્યક માનવામાં આવે છે. દ્રવ્યનાં ગૌરવ અને પ્રચાર ત્યારે જ રોકાઈ શકે જ્યારે દ્રવ્યની આવશ્યક અને ઉપયોગિતા ઓછી કરવામાં આવે. દ્રવ્યની આવશ્યકતા અથવા ઉપયોગિતા ઓછી કરવાનો એકમાત્ર ઉપાય છે વિનિમય પ્રથા.
વિનિમય કહેવાય છે એક આવશ્યક વસ્તુને બદલે બીજી આવશ્યક વસ્તુ આપવી અથવા કોઈ આવશ્યક કામ કરવું તે. આ પ્રથાના ચલણથી દ્રવ્યની આવશ્યકતા અને ઉપયોગિતા ઓછી થઈ જાય છે. પરંતુ સાથે સાથે જ તેના વાણિજયમાં સરળતા પણ રહેતી નથી. તેમ જ આ પ્રથા બળજબરીથી ચલાવવાથી ચાલી શકે નહીં. વળી બળપૂર્વક ચાલેલું કોઈ કામ શ્રેયસ્કર હોતું નથી. આથી આ પ્રથા ચલાવવાના નિયમો છે.
(૧) સિક્કાનું અનાધિક્ય (૨) સિક્કાનું મૂલ્ય તેની ધાતુના મૂલ્ય જેટલું જ હોવું (૩) નગરો કરતાં ગામોમાં સિક્કાનો પ્રચાર ઓછો રહેવો (૪) નગરોમાં વિનિયમ અને ક્રય વિક્રય બન્ને પ્રથાઓનો પ્રચાર રહેવો (પ) આંતરજાતીય વાણિજ્યમાં માત્ર સિક્કાનું ચલણ હોવું.
(૧) સિક્કાનું અનાધિક્ય
વિનિમય પ્રથા કરતાં ક્રયવિક્રય પ્રથા વધુ સરળ અને સુકર હોય છે. ક્રયવિક્રયને સરળતાથી ચલાવવા માટે સિક્કા બનાવવામાં આવે છે. સિક્કા શક્ય તેટલા સુવાહ્ય, સુધાર્ય અને સુરક્ષ્ય બનાવવામાં આવે છે. સંચય કરવા માટે અન્નાદિ કરતાં સિક્કા ઘણા સારા રહે છે. આથી વિનિમય પ્રથા કરતાં સિક્કાનું ચલણ વધુ ગમે તેવું હોય છે. આ
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |