Page Text
________________
દૈશિક શાસ્ત્ર
૧૦૩
કારણે જ સિક્કાની પ્રચુરતાથી વિનિયમ પ્રથા નષ્ટ થતી જાય છે. જયારે સમાજમાં સિક્કાની ઉણપ થાય છે ત્યારે મનુષ્યોને લાચારીથી વિનિમય પ્રથાનો ઉપયોગ કરવો પડે છે. આથી વિનિમય પ્રથાનું અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવા સિક્કાનું પ્રાચર્ય ન હોવું
જોઈએ.
(૨) સિક્કાનું મૂલ્ય તેની ધાતુના મૂલ્ય બરાબર હોવું. સિક્કાની વિપુલતા માત્ર સરકારી ટંકશાળમાંથી જ નહીં, લોકોની ખાનગી ટંકશાળમાંથી પણ થાય છે. જ્યાં સુધી સિક્કા બનાવવામાં લાભ થતો નથી, જ્યાં સુધી ખાનગી ટંકશાળમાંથી નીકળેલા સિક્કાઓનું મૂલ્ય તેની ધાતુના મૂલ્ય બરાબર હોય છે. ત્યાં સુધી કોઈને અસલી ધાતુના ખાનગી સિક્કા બનાવીને કોઈ લાભ થતો નથી. જો કોઈ ભેળસેળવાળી ધાતુના ખોટા સિક્કા બનાવે તો બજારમાં તે ચાલતા નથી અને તેમના પકડાઈ જવાની ઘણી શક્યતા હોય છે. આથી સરકારી ટંકશાળમાંથી નીકળેલા સિક્કાનું મૂલ્ય તેની ધાતુના મૂલ્ય કરતાં વધારે હોવાથી બજારો ખોટા સિક્કાઓથી ઉભરાય છે. હાલમાં જ નિકલ ધાતુના સિક્કાઓ ટંકશાળમાંથી બહાર આવતાં જ ખોટા સિક્કાઓની વિપુલતા થવા લાગી. એથી ઉલટું જેમ જેમ સોનાનું મૂલ્ય સોનામહોર કરતાં વધારે વધવા લાગ્યું તેમ તેમ બજારમાં સોના મહોરની ઊણપ થવા લાગી. આથી સિક્કાઓની વિપુલતાને રોકવા તથા વિનિમય પ્રથાને ચાલતી રાખવા માટે સિક્કાનું મૂલ્ય તેની ધાતુના મૂલ્ય કરતાં વધારે ન હોવું જોઈએ. આથી જ પ્રાચીન ભારતમાં સોના ચાંદીની વિપુલતા હોવા છતાં પણ સિક્કા ઘણા ઓછા હતા.
આ દૃષ્ટિએ કાગળના રૂપિયાનું ચલણ તેથી પણ વધુ અભીષ્ટ મનાય છે કારણ કે આ ચલણથી માત્ર વિનિમય પ્રથાની હાનિ થાય છે એમ નહીં તો તેનાથી સમાજનું અર્થસંક્ટ થવાની શક્યતા પણ રહે છે. કાગળના રૂપિયા બનાવનારને કોઈ વસ્તુ કોઈ પણ ભાવે ખરીદવામાં નુકસાન થતું નથી. અને એ ખરીદેલી વસ્તુ જે ભાવે વેચે છે તેમાં લાભ થાય છે. એક કાગળના ટુકડાથી તે આખા સમાજનાં આંતરડાં બહાર ખેંચી શકે છે.
આથી જો કાગળના રૂપિયા બનાવનારો બીજા દેશો સાથે મુખ્ય અર્થનો વેપાર કરે તો સમાજમાં અર્થસંકટ ઉપસ્થિત થઈ જાય છે. પરંતુ એ યાદ રાખવું જોઈએ કે કાગળના રૂપિયાના ચલણથી સમાજમાં અર્થસંકટ ત્યારે જ ઉત્પન્ન થાય છે જ્યારે તે સિક્કાના સ્થાને વપરાય છે, નહીં કે હૂંડીઓના સ્થાને.
(૩) નગરો કરતાં ગામોમાં સિક્કાનો પ્રચાર ઓછો હોવો એનું કારણ એ છે કે નગરો અથવા નાગરિકો કરતાં ગામોમાં અથવા ગ્રામજનો
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |