Page Text
________________
શિક શાસ્ર
૧૦૧
(૧) અર્થાયામનાં ચાર ચરણ હોય છે.
(૧) સામાજિક વિભૂતિ સંયમ (૨) વિનિમય પ્રથાનું રક્ષણ (૩) અન્ન પ્રાચર્ય (૪) કૃષિ ગોરક્ષા.
(૧) સામાજિક વિભૂતિ સંયમ
આનું વર્ણન પૂર્વ અધ્યાયમાં થઈ ચૂક્યું છે. આ ઉપાય દ્વારા અર્થ માન, ઐશ્વર્ય, વિલાસ, નૈશ્ચિન્ત્યનો આધાર થઈ શકતો નથી. લોકો તેને કામધેનુ માનવા લાગતા નથી. તેમને આ વિભૂતિઓ માટે વિશેષ પ્રકારે સમાજની સેવા કરવી પડે છે. આથી અર્થ કોઈને પોતાના ધર્મથી મુત કરીને પોતાનો દાસ બનાવી શકતો નથી.
(૨) વિનિમય પ્રથાનું રક્ષણ
નિમ્નલિખિત ત્રણ સિદ્ધાંત સર્વવિદિત છે.
(૧) ઉપભોક્તાઓ કરતાં ઉત્પાદકોની સંખ્યા વધારે રહેવાથી સમાજમાં સદા અર્થપ્રાચર્ય રહે છે. આવી આર્થિક અવસ્થા સમાજ માટે શ્રેયસ્કર હોય છે. ઉત્પાદકો કરતાં ઉપભોક્તાઓની સંખ્યા વધારે હોવાથી સમાજમાં સદા દુર્લભતા પ્રવર્તે છે. આવી આર્થિક અવસ્થા સમાજ માટે અનર્થકારી હોય છે.
(૨) દ્રવ્યનું જેટલું ગૌરવ હોય છે તેટલી તેની ક્રયશક્તિ વધે છે. દ્રવ્યની ક્રયશક્તિ વધવાથી તેમાં લોકો ઘણી શ્રદ્ધા અને ભરોસો ધરાવતા થાય છે. આમ થવાથી આખી પ્રજા દ્રવ્યસંચય તરફ વળે છે, જેનું અવશ્યભાવિ પરિણામ એ થાય છે કે સમાજમાં મુખ્ય અર્થનું ઉત્પાદન ઓછું અને ગૌણ અર્થનું ઉપાર્જન વધુ થવા લાગે છે. પરિણામે સમાજમાં ઉત્પાદકો કરતાં ઉપભોક્તાઓની સંખ્યા વધી જાય છે.
હમણાં જ પહેલા સિદ્ધાંતમાં કહેવાયું છે કે ઉત્પાદકો કરતાં ઉપભોક્તાઓની સંખ્યા વધારે થવાથી સમાજમાં આજીવિકા કષ્ટસાધ્ય થઈ જાય છે ; આજીવિકા કષ્ટસાધ્ય થતાં લોકોનો મુખ્ય ધર્મ થઈ જાય છે જેમ તેમ કરીને પેટ ભરવું. તદુપરાંત ધનનું ગૌરવ હોવાથી વંચના અને પ્રતારણાની અનેક રીતોનો આવિર્ભાવ થવા લાગે છે. અનેક પ્રકારે પરસ્વ હરણમાં જેઓ ચતુર હોય છે તેઓ સંપન્ન રહે છે અને જે તેમાં ચતુર નથી હોતા તેઓ વિપન્ન રહે છે. વિપક્ષોને અન્નવસ્ત્ર સિવાય બીજી કોઈ વાતનો વિચાર રહેતો નથી. આ રીતે સંપન્ન થયેલા લોકોને સદા લૂંટફાટની વાત જ સૂઝે છે. જ્યારે પર્યાપ્ત લૂંટફાટ થઈ જાય છે ત્યારે સમયાંતરે બંધિયાર પાણીની જેમ કોહવાઈને તેમની સંચિત સંપત્તિ બહાર નીકળે છે ત્યારે સમાજમાં નીચ સંસ્કાર પ્રસરે છે જેથી સમાજ નિસ્તેજ અને ધર્મભ્રષ્ટ થઈ જાય છે.
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |