________________
શકે છે કે જે દુશ્મન છાવણીની રજેરજ માહિતી મેળવી લે છે. શુદ્ધ બનવામાં એ જ સફળ બની શકે છે કે જે અશુદ્ધિનાં તમામ પરિબળોને વ્યવસ્થિત જાણી લે છે.
મહારાજ સાહેબ,
પગની જે નસ દુઃખતી હોય અને એના પર જ કો'કનો પગ પડી જાય અને જે વેદના થાય એવી જ વેદના આપના ગતપત્રે મેં અનુભવી છે. પ્રલોભન પરવશતા, એ છે મારા જીવનની સૌથી મોટી નબળી કડી અને આપે ગતપત્રમાં એના પર જ ઘા લગાવ્યા છે.
અલબત્ત, નિદાન આપનું સાવ જ સાચું છે કે ‘શુદ્ધિની આડે આવતું કોઈ ખતરનાક પરિબળ હોય તો એ છે પ્રલોભનને આધીન બની જતું મન. જ્યાં સુધી એના પર કાબૂ મેળવવામાં નહીં આવે ત્યાં સુધી ‘શુદ્ધિ’ એ માત્ર આદર્શ જ બની રહેશે, વાસ્તવિક જીવનમાં એનું અવતરણ શક્ય નહીં જ બને.’
શું કહું આપને? પ્રલોભનોની વણઝારો વચ્ચે મને પોતાને સૌથી વધુ સતાવતું કોઈ પ્રલોભન હોય તો એ છે સંપત્તિ. એની પ્રાપ્તિની કે વૃદ્ધિની શક્યતા દેખાઈ નથી અને મેં એમાં ઝંપલાવ્યું નથી. પછી નથી એમાં હું દાખવી શકતો કોઈ વિવેક કે નથી એમાં હું જાળવી શકતો કોઈ વિનય. ઇચ્છું છું કે આપ એની ખતરનાકતા અંગે કંઈક પ્રકાશ પાડો.
દર્શન, એક મહત્ત્વની વાત ખ્યાલમાં રાખજે કે જેના જીવનમાં પૈસાનો હિસાબ નથી હોતો, એના જીવનમાં પાપોનો ય હિસાબ નથી હોતો. અમાપ સંપત્તિ અમાપ પાપોની જન્મદાત્રી બની જ રહે છે. તને કદાચ ખ્યાલ નહીં હોય પણ એ હકીકત છે કે ધન સાથેનો ગાઢ સંબંધ અન્ય જીવો સાથેના અને ખુદના જીવન સાથેના સંબંધને તોડીને સાફ કરી નાખે છે. નાનામાં નાના અને કમજોરમાં કમજોર જીવો સાથે ય પોતાના સંબંધો ટકાવી રાખ્યા હોય એવો એક અબજપતિ તને આજે જોવા નહીં મળે તો અબજોની
૧
સંપત્તિ છતાં ય પોતાની જીવનની લાગણીશીલતા, સંવેદનશીલતા અને પ્રસન્નતા અકબંધ રાખી શક્યો હોય એવો એક અબજપતિ પણ તને આજે જોવા નહીં મળે. જે ચીજ પાછળની આંધળી દોટ અન્ય જીવો સાથે અને ખુદના જીવન સાથે સંબંધ બાંધવા ન દે, બંધાઈ ગયેલા સંબંધને ટકવા ન દે, ટકી રહેલા સંબંધમાં આત્મીયતા અનુભવવા ન દે એ ચીજને જીવનમાં પ્રાધાન્ય આપવા જવામાં સિવાય મૂર્ખાઈ બીજું કાંઈ જ નથી.
કબૂલ, સંપત્તિનું આકર્ષણ તારા મનમાં ભારે છે પણ એ આકર્ષણને આધીન બનીને જીવનવ્યવસ્થા ગોઠવવવાનાં જે જાલિમ નુકસાનો છે એને તું જો ગંભીરતાથી સમજી લઈશ તો તારું જીવદળ જોતાં મને ખાતરી છે કે એ આકર્ષણમાં કડાકો બોલાયા વિના નહીં જ રહે. અને એક બીજી મહત્ત્વની વાત.
જીવનના કો’ક તબક્કે તમામ ‘ભૂખો’ વૃદ્ધ થઈ જાય છે પણ એ સમયે ય ધનની ભૂખ તો યુવાન જ હોય છે. ખ્યાલ છે તને આ વાસ્તવિકતાનો ?
મહારાજ સાહેબ,
ધન સાથેના ગાઢ સંબંધથી થતાં બે જાલિમ નુકસાનોની વાત વાંચી પળભર તો હું સ્તબ્ધ થઈ ગયો. ન સંબંધ બંધાય જીવો સાથે અને ન સંબંધ જળવાય જીવન સાથે, એવી સંપત્તિની વિપુલતા પાછળની ઘેલછાને એક વાર તો બ્રેક લગાવી દેવાનું મન થઈ ગયું. પણ આપે જ ગતપત્રમાં છેલ્લે લખ્યું છે ને કે ‘બધી ભૂખો વૃદ્ધ થઈ ગયા પછી ય ધનની ભૂખ તો યુવાન જ રહે છે’ બસ, એ જ ન્યાયે મામૂલી પણ પ્રલોભન આવે છે અને મનમાં પાછું વિપુલ સંપત્તિનું ભૂત સવાર થઈ જાય છે. પ્રશ્ન તો મારો એ છે કે ધનની આ ખતરનાક ભૂખને સંતોષવાનો બીજો કોઈ સરળ ઉપાય ખરો ?
દર્શન, એક નાનકડી વાત એ છે કે કાગડાને જો લાઉડસ્પીકર આપવાની ભૂલ
૨