Page Text
________________
અને ત્યારે જ એ પ્રેમ વહે છે. અંધારી રાતે હાથમાં ટૉર્ચ લઈને જતા માણસને તેં જોયો તો હશે જ. જરૂર પડે છે તો જ એ વૅર્ચ ખોલે છે અને ચોક્કસ વ્યક્તિ કે વસ્તુ પર જ એ ટચનો પ્રકાશ ફેંકે છે.
બસ, મધ્યમ પ્રેમ આવો હોય છે. ધરતીકંપના કારણે, વાવાઝોડના કારણે, રોગના કારણે, દરિદ્રતાના કારણે કે પ્રતિકૂળતાના કારણે જો કોઈને એ હેરાન થતો કે દુ:ખી થતો જુએ છે, તુર્ત જ એ સક્રિય બની જાય છે. અનાજ આપીને, આવાસ આપીને, દેવાની વ્યવસ્થા કરીને, સગવડ આપીને, હૂંફ આપીને એ સામી વ્યક્તિના દુઃખને હળવું કરવા પ્રયત્નશીલ બની જાય છે. અલબત્ત, આ પ્રેમની કમજોરી એ હોય છે કે એ લેનાર હોય તો જ સક્રિય બને છે છતાં આ પ્રેમની એક વિશેષતા એ છે કે એ અનુકૂળ પ્રતિભાવની એવી પરવા કરતો નથી. અર્થાત્ પ્રેમના બદલામાં મને ય પ્રેમ મળવો જ જોઈએ કે સગવડ પ્રદાનના બદલામાં મને ય સગવડ મળવી જ જોઈએ, દાન બદલ મારી પ્રશંસા થવી જ જોઈએ કે ત્યાગ બદલ મારી કદર થવી જ જોઈએ, આવી ગણતરી આ પ્રેમમાં હોતી નથી.
એ લેનાર હોય છે તો જ સક્રિય બને છે એ વાત સાચી પણ બદલામાં કદાચ ગલત પ્રતિભાવ મળે છે તો ય એની સક્રિયતામાં ઓટ આવતી નથી. આ તો સંસાર છે. એમાં જાતજાતના વિષમ સ્વભાવવાળા જીવો વસે છે. બને એવું કે કો'ક આત્મા મદદ લઈને એને યાદ પણ ન રાખે કે કો’ક આત્મા સહાય લઈને કદાચ નિંદા પણ કરે. કો'ક આત્મા હૂંફ પામીને ય અવગણના કરે કે કો' કે આત્મા ખાઈને ય ખોઘા કરે, કો' કે આત્મા સંપત્તિ લઈને ય કૃતજ્ઞ બને કે કો'ક આત્મા વાત્સલ્ય મેળવીને ય બે-કદર બને પણ આ મધ્યમ પ્રેમને એની કાંઈ પડી હોતી નથી.
એનું તો એક જ ગણિત હોય છે કે ‘સામાને આશ્વાસનની, હૂંફની, પ્રેમની, અનાજની, દવાની, સંપત્તિની, સગવડની જો જરૂર છે તો શક્તિ પ્રમાણે આપણે તે-તે ચીજ એને આપી દેવી. એ આપીને એને ભૂલી જવું પણ, એને યાદ રાખીને કે એના તરફથી અનુકૂળ પ્રતિભાવ મળવાની અપેક્ષા રાખીને આપણે મનને વ્યગ્ર કે સંક્લિષ્ટ તો હરગિજ ન બનાવવું.'
અલબત્ત, આવા પ્રેમના માલિક બનવા ય મનને માર્યા વિના, દબાવ્યા વિના કે અવગણ્યા વિના ચાલતું નથી.
દર્શન,
જધન્ય પ્રેમ એ છે કે જે દેનારો હોય તો જ વહે છે. અર્થાત સામાને ભલે ને ગમે તેટલી જરૂરિયાત છે પણ એની જરૂરિયાત સંતોષ્યા પછી એના તરફથી જો સમ્યક પ્રતિભાવ મળે છે તો જ એ પ્રેમ સક્રિય બને છે. સંપત્તિ આપું પણ વળતર તો મળવું જ જોઈએ. અનાજ આપું પણ પ્રશંસા તો થવી જ જોઈએ. નોકરી અપાવું પણ કદર તો થવી જ જોઈએ. મદદ કરું પણ ધન્યવાદ તો મળવા જ જોઈએ, કામમાં સહાય કરું પણ “આભાર”ના શબ્દો તો સંભળાવા જ જોઈએ.
ટૂંકમાં, સક્રિય બનીને સામાને સહાયક કે મદદગાર બનવાની પૂરતી તૈયારી પણ બદલામાં પ્રશંસા, કદર, ધન્યવાદ મેળવાની તીવ્રતમ અપેક્ષા, આ છે જઘન્ય પ્રેમ,
તું દાનક્ષેત્રે પા પા પગલી ભરવા માગે છે ને? તારે તારા હૃદયને તપાસી લેવું પડશે કે હૃદયમાં રહેલ પ્રેમની કક્ષા કઈ છે ? એટલું તો હું તને ચોક્કસ કહીશ કે શ્રેષ્ઠ પ્રેમનું
સ્વામિત્વ તારી પાસે ન હોય તો ય જઘન્ય પ્રેમના સ્વામિત્વમાં તો તું સંતુષ્ટ બનીશ જ નહીં.
કારણ કે એ પ્રેમના આયુષ્યનો કોઈ જ ભરોસો હોતો નથી. પ્રશંસા થાય છે પણ શબ્દો ઓછા પડે છે અને એ પ્રેમ રવાના થઈ જાય છે. કદર થાય છે પણ મનને એ ઓછી લાગે છે અને એ પ્રેમ નિષ્ક્રિય બની જાય છે. ધન્યવાદ મળે છે પણ મનની અપેક્ષા મોટી હોય છે અને એ પ્રેમ આપઘાત કરી લે છે. વળતર તો મળે છે પણ મનની આકાંક્ષા મોટી હોય છે અને એ પ્રેમ ખતમ થઈ જાય છે. ના, ‘આપતો જ રહે' એ ઉત્તમ અથવા મધ્યમ પ્રેમ તો બરાબર છે પણ ‘મળે તો જ આપતો રહે’ એ જઘન્ય પ્રેમ તો અ-પ્રેમ જેવો જ છે.
શું કહું તને ? ઉત્તમ અને મધ્યમ પ્રેમ આનંદકારક બને છે જ્યારે જધન્ય પ્રેમ અહંપોષક બને છે.
આનંદકારક બનતો પ્રેમ આત્માને માટે સદ્ગતિનું કારણ બનતો હોય છે જ્યારે અહંપોષક બનતો પ્રેમ આત્માને માટે નુકસાનકારક બનતો હોય છે. ખબર છે તને? પુષ્ટ થતો અહં, એ શરીર પરના સોજા જેવો છે. શરીર પરના સોજાથી ‘તંદુરસ્તી’નો ભ્રમ
| SR No. | 008889 |
| Book Title | Bij Ne Ketar Joi Che |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ratnasundarsuri |
| Publisher | Ratnasundarsuriji |
| Publication Year | |
| Total Pages | 46 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Discourse |
| File Size | 171 KB |