________________
આપ્તવાણી-૩
૬૫
આપ્તવાણી-૩
તો અસલ આત્માનો અનુભવ થાય. એક પણ અનાત્માનું પરમાણુ આત્મામાં હોય ત્યાં સુધી અનુભવ ના થાય.
દ્રવ્ય, ગુણ, પર્યાયથી શુદ્ધત્વ !
વસ્તુની સૂક્ષ્મ અવસ્થાને પર્યાય કહેવાય, સ્થળ અવસ્થાને અવસ્થા કહેવાય. અંગ્રેજીમાં ‘ફેઝીઝ' કહે છે ને? જો કે એ પણ સ્થળ જ કહેવાય.
હું જે આત્મા સમજ્યો છું, તેને હું વાણી દ્વારા કહું છું. તેનો તમે માત્ર ‘વ્યુ પોઇન્ટ’નો અર્થ સમજી શકો, બાકી તેનું વર્ણન અવર્ણનીય છે.
આત્મા પોતે જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા ને પરમાનંદી છે. આ જોયો છે તો એ પોતે જ્ઞાતા છે. શેય-જ્ઞાતાનો સંબંધ છે. આ ફૂલની પાંખડી ય છે ને ફૂલે ય છે, પણ પાંખડી ફૂલ નથી ને ફૂલ પાંખડી નથી એવું છે.
જોવા-જાણવામાં કશી ભૂલ ન થાય એનું નામ જ્ઞાતાદ્રષ્ટા.
અનંતા જોયોને જાણવામાં પરિણમેલી અનંતી અવસ્થાઓમાં ‘શુદ્ધ ચેતન’ સંપૂર્ણ શુદ્ધ છે, સર્વાગ શુદ્ધ છે.” જોયોને જાણવામાં કોઇ જાતની હરકત નથી. આત્માને જોયો જોડે રાગદ્વેષથી બંધન છે અને વીતરાગતાથી છૂટા છે. ભલે દેહ હોય, મન હોય, વાણી હોય, પણ શેયોની મહીં આત્મા વીતરાગતાથી છુટો છે.
પર્યાય અનંત છે, એમાં ગભરાવાનું શું ? માથામાં કરોડ વાળ છે, પણ એક કાંસકો ફેરવ્યો કે ઠેકાણે આવી જાય !
આત્મા : જ્ઞાન ક્રિયા !
પ્રશ્નકર્તા : તત્વે કરીને આત્મા કેવો છે ? દાદાશ્રી : આકાશ જેવો છે. પ્રશ્નકર્તા : આત્માના પરમાણુ ખરાં કે ?
દાદાશ્રી : ના, આકાશમાં શું દેખાય ? આત્માનો તો પ્રકાશ જુદી જાતનો ને પેલા પરમાણુ જુદી જાતના છે. પરમાણુ તો કેટલા બધા ભેગા થાય ત્યારે વસ્તુ દેખાય. આ શરીર મન, વચન, અંતઃકરણ બધું પરમાણુનું બનેલું છે; જ્યારે આત્મા એક જ વસ્તુ છે.
પ્રશ્નકર્તા : તત્વે કરીને આત્મા પ્રકાશનો બનેલો છે ? દાદાશ્રી : પ્રકાશ જેવો છે એનો સ્વભાવ !
પ્રશ્નકર્તા : આપનું જ્ઞાનનું વાક્ય છે “દ્રવ્ય, ગુણ, પર્યાયથી શુદ્ધચેતન સંપૂર્ણ શુદ્ધ છે, સર્વાગ શુદ્ધ છે.” તો આત્મા ક્યા પર્યાયોથી શુદ્ધ છે ? જ્ઞાન, દર્શન પર્યાયથી ?
દાદાશ્રી : જ્ઞાન-દર્શન તો એનાં ગુણ કહેવાય. કેરી જોઇ એટલે જ્ઞાન છે તે કેરીના આકારનું થઇ જાય. જેવો શેયનો આકાર હોય તેવું જ જ્ઞાન થઇ જાય. જગતના લોકોને એ જ્ઞાન પર્યાય ચોંટી પડે ને અશુદ્ધિ થઇ જાય. આપણને એ ચોંટી ના પડે. પાછું ત્યાંથી ઊખડીને બીજે જાય. જ્યાં જુએ ત્યાં તન્મયાકાર ના થાય.
પ્રશ્નકર્તા : એને કેરીનાં આકારનું કહ્યું તો એ જ્ઞાન-દર્શનનો પર્યાય થયો ને ?
દાદાશ્રી : ના. જ્ઞાન-દર્શન તો ગુણ છે. અને પર્યાય એ જાડી ભાષામાં સમજાવું તો અવસ્થા કહેવાય. પર્યાયથી, જે વસ્તુ હોય તેના
જ્ઞાન અને દર્શન એ ક્રિયામાં ભગવાનને ખોટે ય શું છે ? અજ્ઞાનક્રિયામાં ભાંજગડ છે. જ્ઞાનક્રિયામાં તો થાક ના હોય. ભગવાન ક્રિયાશીલ, પણ જ્ઞાનક્રિયાના ક્રિયાશીલ છે. શુદ્ધ ચેતનની સક્રિયતા છે, પણ તે પોતાની સ્વાભાવિક છે, તેમાં થાક ના હોય. અરીસામાં પ્રતિબિંબ રૂપે દેખાઓ તેમાં અરીસાને શું મહેનત પડે ? એવા ભગવાન છે ! આખું જગત પ્રતિબિંબ રૂપે દેખાય તેવા શેષશાયી ભગવાન છે ! શેષશાયી શાથી કહ્યા ? અલ્યા, પરરમણ કરીશ તો સાપ કરડી ખાશે !
આત્મા પોતે અનંત કાળથી વીતરાગ જ છે, ક્યારેય એના ગુણધર્મ બદલાયા જ નથી. આત્મા-અનાત્મા ‘મિલ્ચર’ સ્વરૂપે અનાદિથી રહ્યા છે, ‘કમ્પાઉન્ડ’ નથી થઇ ગયા. એ તો ‘જ્ઞાની પુરુષ' બંનેને છૂટા પાડી આપે