________________
પ્રાકૃત-૧૩
અયન
બીજા—ત્રીજા
અયનમાં સ્વચલિતાદિ મંડળ ભાગની કુલ સંખ્યા
સ્વ ચલિત
મંડળ ભાગ
ૐ ભાગ ૧૩ વાર ચાલે
પર ચલિત
મંડળ ભાગ
ૐ ભાગ
૧૩ વાર ચાલે
ૐ ભાગ ૨ વાર ચાલે
સ્વ–પર ચલિત મંડળ ભાગ
જ્જ ુ મંડળ ભાગ ઉપર
૨ વાર ચાલે
ૐ મંડળ ભાગ ઉપર
– ૨ વાર ચાલે
..
ભાગ
૧ વાર ચાલે
૧૩
અગલિત
મંડળ ભાગ
૩ ૨ વાર ચાલે
એક નક્ષેત્ર માસમાં બે ચંદ્ર અયન પૂર્ણ થાય છે. નક્ષેત્ર માસ કરતા ચંદ્ર માસમાં ચંદ્ર બે અર્ધમંડળ અને ૨, ભાગ અધિક ચાલે છે, તેથી ત્રીજા અયનના ત્રીજા અર્થે મંડળના ટ્રંક, ભાગે ચંદ્ર પરિભ્રમણ કરતા પહોંચે ત્યારે ચંદ્ર માસ પૂર્ણ થાય છે.
.
૫ તેરમું પ્રાભૂત સંપૂર્ણ ॥
તિરૂં સસ્થિતિ —સ્થિતિ. ચંદ્ર ઉત્તરાયણમાં લવણ સમુદ્ર ઉપરના અંતિમ મંડળથી મેરુ પર્વત તરફના પ્રથમ મંડળ તરફ અંદર આવે અને દક્ષિણાયનમાં સર્વાત્મ્યતર મંડળથી બહાર નીકળે, રાહુગ્રહના આવરણના કારણે ચંદ્ર બિંબની ક્ષય—વૃદ્ધિ દેખાય, તેનો આકાર(સંસ્થાન) બદલાતો રહે, આવી ચંદ્રની સ્થિતિ(સંસ્થિતિ) છે. મનુષ્યની દૃષ્ટિમાં જે દેખાય છે તે ચંદ્ર વિમાન છે. તેમાં વૈક્રિયાદિ ઋદ્ધિ સંપન્ન ચંદ્ર દેવ રહે છે.
