________________
| છત્રીસમું પદઃ સમુઘાત
૩૮૫
બહાર કાઢે છે, તે પુલો પહોળાઈ અને જાડાઈમાં શરીર પ્રમાણ, અને લંબાઈમાં જઘન્ય અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ અને ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાતા યોજનના ક્ષેત્રને એક દિશામાં વ્યાપ્ત કરે છે, તેટલા જ ક્ષેત્રને સ્પષ્ટ કરે છે.
આહારક સમુઘાત કરનારા મનુષ્યના સમુઘાતજન્ય પુગલોથી અન્ય જીવોની વિરાધના થાય, તો તે મનુષ્યને ત્રણ, ચાર અથવા પાંચ ક્રિયા લાગે છે. તેમજ તે પુદ્ગલોથી સ્પષ્ટ જીવોને પણ સમુઘાત કરનાર જીવની અપેક્ષાએ ત્રણ, ચાર અથવા પાંચ ક્રિયા લાગે અને સમુદ્દઘાત કરનાર મનુષ્યો અને સ્પષ્ટ જીવોના નિમિત્તે બીજા જીવોની વિરાધના થાય તો તે બંનેને ત્રણ, ચાર અને પાંચ ક્રિયા લાગે છે. સાત સમુઘાતના ક્ષેત્ર-કાલ–કિયા :સમુઘાત સમુદ્યાત સમયે સમુદ્યાત સમયે વ્યાપ્ત થવાનો| સમુદ્યાતનું | સમુઠ્ઠાતમાં
વ્યાપ્ત થતું ક્ષેત્ર વ્યાપ્ત થતી દિશા સમય | કાલમાન | ક્રિયાઓ ૧-૨ વેદના અને | પહોળાઈ-જાડાઈમાં | દિશામાં | ૧-૨-૩ સમય અંતર્મુહૂર્ત | ૩-૪ કે ૫ કષાય.
શરીર પ્રમાણ ૩. મારણાંતિક | પહોળાઈ-જાડાઈમાં શરીર | ઉત્પત્તિ સ્થાનની ૧–૨–૩–૪ | અંતર્મુહૂર્ત | ૩-૪ કે ૫
પ્રમાણ,લંબાઈ-જઘ૦ અંગુલનો એકદિશામાં | સમય
| અસં ભાગ, ઉ. અસંયોજન ૪. વૈક્રિય | | પહોળાઈ-જાડાઈમાં નારકી, તિર્યંચ અને ૧-૨-૩ સમય | અંતર્મુહૂર્ત | ૩-૪ કે ૫.
શરીર પ્રમાણ, લંબાઈ–જઘન્યવાયુ- એકદિશામાં.
અંગુલનો અસં ભાગ | મનુષ્ય, દેવ- એક (વાયુની અપેક્ષા),ઉ સંખ્યાત દિશામાં કેવિદિશામાં
યોજન ૫. તૈજસ પહોળાઈ-જાડાઈમાં | એક દિશામાં કે | ૧-૨-૩ સમય | અંતર્મુહૂર્ત | ૩-૪ કે ૫
શરીર પ્રમાણ, લંબાઈ–જઘન્ય | વિદિશામાં
અંગુલનો અસંહ ભાગ, તિર્યંચમાંઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાત યોજન |
એક દિશામાં દિ. આહારક પહોળાઈ-જાડાઈમાં અનુલક્ષિત | ૧-૨-૩ સમય | અંતર્મુહૂર્ત | ૩-૪ કે ૫
શરીર પ્રમાણ, લંબાઈ-જઘ એકદિશામાં અંગુલનો અસંભાગ,
ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાત યોજન . કેવળી | સમસ્ત લોક છદિશામાં | ચોથા સમયે | ૮ સમય | અક્રિય છે.
લિ-િ વેદના, કષાય અને કેવળી સમુદ્યાત, આ ત્રણ સમુઘાતમાં આત્મપ્રદેશોનો વિસ્તાર છે એ દિશામાં થાય છે પરંતુ મારણાંતિક, વૈક્રિય, તૈજસ અને આહારક સમુદુઘાત, આ ચાર સમુદ્દઘાતમાં આત્મપ્રદેશોનો વિસ્તાર પોતાના લક્ષ્ય પ્રમાણે કોઈ પણ એક જ દિશામાં થાય છે. તેમ છતાં વૈક્રિયાદિ સમુઠ્ઠાતમાં દંડ પ્રમાણ ક્ષેત્રને વ્યાપ્ત થવામાં એક, બે કે ત્રણ સમય લાગે છે કારણ કે આત્મપ્રદેશોનો તે દંડ શરીરગત પોલાણ ભાગોને પૂરિત કરીને બહાર નીકળે છે. શરીરના પોલાણ ભાગો શ્રેણી–વિશ્રેણી અનુસાર હોય, તે પ્રમાણે તેમાં એક, બે કે ત્રણ સમય વ્યતીત થાય છે.
