________________
શ્રી પન્નવણા સૂત્ર : ભાગ-૩
૬૬ વર્જિનિયાળ મંત ! પુ ? જોવમા ! તુવિદા પળત્તા ! તું બહા- સારपासणया य अणागारपासणया य । सागारपासणया जहा बेइंदियाणं । ભાવાર્થ :- પ્રશ્ન- હે ભગવન્ ! ચૌરેન્દ્રિય જીવોને કેટલા પ્રકારના પશ્યતા હોય છે ?
·
૨૦૦
ઉત્તરનો ગૌતમ ! બે પ્રકારના પશ્યતા હોય છે, જેમ કે – સાકારપશ્યતા અને અનાકારપશ્યતા. તે જીવોને સાકારપતા બેઇન્દ્રિયના સાકારપશ્યતાની સમાન જાણવા જોઈએ.
१२ चउरिंदियाणं भंते ! अणागारपासणया कइविहा पण्णत्ता ? गोयमा ! एगा चक्खुदंसणअणागारपासणया पण्णत्ता । मणूसाणं जहा जीवाणं । सेसा जहा णेरइया जाव वेमाणिया ।
ભાવાર્થ :- પ્રશ્ન- હે ભગવન્ ! ચૌરેન્દ્રિય જીવોને કેટલા પ્રકારના અનાકારપશ્યતા હોય છે ? ઉત્તર– હે ગૌતમ ! એકમાત્ર ચતુદર્શન અનાકારપશ્યતા હોય છે. મનુષ્યોમાં બંને પ્રકારના પશ્યતા સમુચ્ચય જીવોની સમાન છે. વૈમાનિક પર્યંત શેષ દંડકોમાં પશ્યતા સંબંધી કથન નૈરિયકોની સમાન જાણવા. વિવેચનઃ
૨૪ દંડકના જીવોમાં ૯ પશ્યતા :– [બાર પ્રકારના ઉપયોગમાંથી મતિજ્ઞાન, મતિઅજ્ઞાન અને અચસુદર્શન નથી.]
જીવ
કુલ
કારણ
સાકાર પશ્યતા S
|સમુચ્ચય જીવો
નારકી, દેવતા અને સંજ્ઞી તિર્યંચ
પાંચ સ્થાવર
બેન્દ્રિય, મેઇન્દ્રિય
ફોરેન્દ્રિય અને મંદી તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય કર્મભૂમિના ગર્ભજ મનુષ્ય સંપૂર્ણિમ મનુષ્ય
૩૦ અકર્મભૂમિના યુગલિક મનુષ્ય
૫૬ અંતરીપના
યુગલિક મનુષ્ય
શ્રુતજ્ઞાન, શ્રુતઅજ્ઞાન
૪ જ્ઞાન + ૨ અજ્ઞાન
૪
૨
૨ જ્ઞાન + ૨ અજ્ઞાન | ચક્ષુ-અધિ.
૧
X
શ્રુત અજ્ઞાન
૨
ર
શ્રુતજ્ઞાન, શ્રુતઅજ્ઞાન
S
૧
શ્રુત અજ્ઞાન
ર
નાન, અનશાન
અનાકાર પશ્યતા—૩
૧
શ્રુતઅજ્ઞાન
૩
દર્શન
X
૧
ચતુદર્શન
૩
૧
ચક્ષુદર્શન
૧
ચતુદર્શન
૧
ચતુદર્શન
૯
S
૧
૨
૩
૯
૨
૩
૨
સર્વ દંડકના જીવોનો સમાવેશ હોવાથી સર્વે પશ્યતા છે.
મન:પર્યવ જ્ઞાન, કેવળતાન, કેવળ દર્શન નથી.
ઉપયોગ ૩ હોય પરંતુ પશ્યતા એક જ છે.
પાંચ ઉપયોગ હોય તેમાંથી પશ્યતા બે જ હોય
ચક્ષુદર્શન વધે છે.
સર્વ ગુણસ્થાન હોવાથી સર્વ પશ્યતા હોય
ઉપયોગ ૪ હોય, પણ પશ્યતા બે જ હોય
ઉપયોગ ૬ હોય, પણ પશ્યતા ત્રણ જ હોય
એકાંત મિચ્યાત્વી
હોવાથી શ્રુતજ્ઞાન નથી.
