________________
| १७८
શ્રી જીવાજીવાભિગમ સૂત્ર
આ સર્વ સ્ત્રી, પુરુષ અને નપુંસકમાં કોણ કોનાથી અલ્પ, બહુ, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે?
तर- गौतम ! (१) सर्वथा थोडाय२ तिर्यय पुरुषो, छ, (२) तेनाथी य२ तिर्यय स्त्रीमो સંખ્યાતગુણી છે, (૩) તેનાથી સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ પુરુષો સંખ્યાતગુણા છે, (૪) તેનાથી સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ સ્ત્રીઓ સંખ્યાતગુણી છે, (૫) તેનાથી જલચર તિર્યંચ પુરુષો સંખ્યાતગુણા છે, (૬) તેનાથી જલચર તિર્યંચ સ્ત્રીઓ સંખ્યાત ગુણી છે, (૭) તેનાથી ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ નપુંસકો અસંખ્યાત ગુણા છે, (૮) તેનાથી સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ નપુંસકો સંખ્યાતગુણા છે, (૯) તેનાથી જલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ નપુંસકો સંખ્યાતગુણા છે, (૧૦) તેનાથી ચૌરેન્દ્રિય તિર્યંચ નપુંસકો વિશેષાધિક છે, (૧૧) તેનાથી તે ઇન્દ્રિય તિર્યંચ નપુંસકો વિશેષાધિક છે, (૧૨) તેનાથી બેઇન્દ્રિય તિર્યંચ નપુંસકો વિશેષાધિક છે, (૧૩) તેનાથી તેજસ્કાય એકેન્દ્રિયતિર્યંચનપુંસકો અસંખ્યાતણા છે, (૧૪) તેનાથી પૃથ્વીકાય એકેન્દ્રિય તિર્યંચ નપુંસકો વિશેષાધિક છે, (૧૫) તેનાથી અપ્લાય એકેન્દ્રિય તિર્યંચ નપુંસકો વિશેષાધિક છે, (૧૬) તેનાથી વાયુકાય એકેન્દ્રિય તિર્યંચ નપુંસકો વિશેષાધિક છે, (૧૭) તેનાથી વનસ્પતિકાય એકેન્દ્રિય તિર્યંચ નપુંસકો અનંતગુણા છે. १२१ एएसिणंभते!मणुस्सित्थीणं-कम्मभूमियाणं,अकम्मभूमयाणं, अंतरदीवियाणं;मणुस्स पुरसाणं-कम्मभूाणंअकम्मभूगाणंअंतरदीवगाणं;मणुस्सणसगाणं-कम्मभूमाणंअकम्मभूमाणं अंतरदीवगाण यकयरेकयरहितो अप्पावा बहुया वातुल्ला वा विसेसाहिया वा?
गोयमा ! अंतरदीवग-मणुस्सित्थीओ मणुस्सपुरिसा य, एए दोण्णि वितुल्ला सव्वत्थोवा, देवकुरुत्तरकुरु-अकम्मभूमग-मणुस्सित्थीओ मणुस्सपुरिसा एए दोण्णि वि तुल्ला सखेज्जगुणा, ... हरिवासरम्मगवासअकम्मभूमग-मणुस्सित्थीओमणुस्सपुरसायएएदोण्णि वितुल्ला सखेज्जगुणा,हेमवय हेरण्णवय-अकम्मभूगमणुस्सित्थीओमणुस्सपुरिसायदोण्णि वितुल्ला संखेज्जगुणा, भरहेरवय कम्मभूमग-मणुस्सपुरिसा दो वि तुल्ला संखेज्जगुणा, भरहेरवक्कम्मभूमगमणुस्सित्थीओदो वितुल्ला संखेज्जगुणाओ। फुव्वविदेह अवरविदेह कम्मभूमग-मणुस्सपुरिसा दो वितुल्ला संखेज्जगुणा,पुव्वविदेह अवरविदेह कम्मभूमग मणुस्सित्थीओदो वितुल्ला संखेज्जगुणाओ, अंतरदीवग-मणुस्सणपुंसगा असंखेज्जगुणा, देवकुरूत्तरकुरुअकम्मभूमगमणुस्स णपुसगा दो वि संखेज्जगुणा, हरिवास रम्मगवास अकम्मभूमग-मणुस्स णपुंसगादो वि संखेज्जगुणा । हेमवय हेरण्णवय-अकम्मभूमग मणुस्सणपुसगा दो वितुल्ला संखेज्जगुणा । भरहेरवय कम्मभूमगमणुस्सणपुसगा दो वि संखेज्जगुणा । पुष्वविदेह-अवरविदेह कम्मभूमगमणुस्सणपुसगादो विसखेज्जगुणा। भावार्थ:- प्रश्न- हे भगवन् ! मनुष्य स्त्रीमां-भभूमिनी स्त्री, सभामूमिनी स्त्री अने અંતરદ્વીપની મનુષ્ય સ્ત્રી; મનુષ્ય પુરુષમાં– કર્મભૂમિના, અકર્મભૂમિના અને અંતરદ્વીપના મનુષ્ય પુરુષ; મનુષ્ય નપુંસકમાં- કર્મભૂમિના, અકર્મભૂમિના અને અંતરદ્વીપના મનુષ્ય નપુંસક; આ સર્વેમાં કોણ, ओनाथी, ८५, पडु, तुल्य अथवा विशेषाधिछ?
ઉત્તર– હે ગૌતમ ! અંતરદ્વીપની મનુષ્ય સ્ત્રીઓ અને મનુષ્ય પુરુષો સર્વથી થોડા છે અને