________________
પ્રતિપત્તિ-૧
)
૮૩ ]
વિવેચન :
પ્રસ્તુત સૂત્રોમાં ગર્ભજ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય જીવોના ભેદ-પ્રભેદોનું ૨૩ દ્વારથી વર્ણન છે.
ગર્ભજ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયના જલચર, સ્થલચર અને ખેચર જીવોના ભેદ-પ્રભેદનું કથન સંમૂર્છાિમ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયની સમાન જાણવું. ઉરપરિસર્પમાં આસાલિકનું કથન ન કરવું કારણ કે અસાલિક સક્કિમ જ હોય છે.
તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય સંસાર સમાપન્ન જીવોના ૨૦ ભેદ
જલચર
સ્થલચર
ખેચર
(૪)
મસ્ય, કાચબા
ગ્રાહુ, મગર સુસુમાર. ૧૨ાા લાખ
- પતિ
ચર્મપક્ષી, રોમપક્ષી સમુદ્રપક્ષી, વિતતપક્ષી. ૧૨ લાખ કુલ ક્ષેટિ
અપની જવા
પરિસર્પ
કુલ કોટિ
ચતુષ્પદ
(૪) એક ખુરા, બે ખુરા ચંડીપદ, સનખ પદ. ૧૦ લાખ કુલ કોટિ
ઉરપરિસર્પ
ભુજપરિસર્પ
સર્પ, અજગર આસાલિક,
મોગ, ૧૦ લાખ કુલ કોટિ
નોળિયો ખીસકોલી ઊંદરાદિ અનેક, ૯ લાખ કુલ કોટિ
સમર્શિમ,
ગર્ભજ
[અસાલિક–ઉરપરિસર્પ સંમૂર્છાિમ જ હોય છે.]
પર્યાપ્ત
અપર્યાપ્ત
પર્યાપ્ત
અપયાપ્ત
સંમઠ્ઠિમ અને ગર્ભજ તિર્યંચોની અવગાહના તથા સ્થિતિ:જીવ પ્રકાર ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના
ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિ સંમૂર્ણિમ | ગર્ભજ || સંમૂર્ણિમ | ગર્ભજ જલચર ૧000 યોજન | ૧૦00 યોજન | કોડપૂર્વવર્ષ ક્રોડપૂર્વ વર્ષ સ્થલચર
અનેક ગાઉ | છ ગાઉ | ૮૪000 વર્ષ | ત્રણ પલ્યોપમ ઉરપરિસર્પ | અનેક યોજન | ૧000 યોજના પ૩000 વર્ષ ક્રોડપૂર્વવર્ષ ભુજપરિસર્પ | અનેક ધનુષ અનેક ગાઉ ૪૨000 વર્ષ | ક્રોડપૂર્વ વર્ષ ખેચર અનેક ધનુષ | અનેક ધનુષ ૭૨૦૦૦ વર્ષ પલ્યોપમનો
અસંખ્યાતમો ભાગ * જઘન્ય અવગાહના અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગની છે. * જઘન્ય સ્થિતિ અંતર્મુહૂર્તની છે.
