________________
[
૪૨ |
શ્રી શાતાધર્મકથા સૂત્ર
ચંક્રમણ(ચાલતા શીખવાડવું), ચૂલાકર્મ–મુંડન (બાળમોવાળા ઉતરાવવા) વગેરે કાર્યો મહાઋદ્ધિપૂર્વક અને સત્કાર સમારંભ સાથે સંપન્ન કર્યા. વિવેચન :
પ્રસ્તુત સૂત્રોમાં મેઘકુમારના જન્મોત્સવ પછી તેની પરિપાલના સંબંધી વર્ણન છે. ચાલતા શીખવું, ખાતા શીખવું વગેરે બાળકની પ્રત્યેક ક્રિયા માતા-પિતા માટે ઉત્સવ રૂપ હોય છે. આ ઉત્સવ સમયે માતા-પિતા અનેક લોકોને આમંત્રણ આપે છે અને આમંત્રિતોનો સત્કાર કરે છે, વિપુલ પ્રમાણમાં ભેટ સોગાદ આપી સન્માન કરે છે. તેનું વર્ણન આ સૂત્રોમાં દર્શાવાયું છે. ધાયમાતા :- માતાની જેમ બાળકનું પાલન કરે તે ધાત્રી (ધાયમાતા) કહેવાય છે. રાજકુળોમાં બાળ રાજકુંવરને દૂધ પીવડાવવું, સ્નાન કરાવવું વગેરે ભિન્ન-ભિન્ન ક્રિયાઓ માટે ધાયમાતા રાખવામાં આવતી હતી. પાંચ પ્રકારની ધાત્રીના નામ તથા કાર્ય સૂત્રાર્થથી સ્પષ્ટ છે. વ્યાખ્યાનુસાર તે પાંચ પ્રકારની ધાત્રીના “કારણ અને કરણ'ના બે-બે ભેદ છે. જેમ કે ક્ષીરધાત્રી બાળકને દૂધ પીવડાવે છે, તે કારણધાત્રી કહેવાય છે. તે બીમાર હોય ત્યારે બાળકને અન્ય ધાત્રી દૂધ પીવડાવે ત્યારે તે કરણ ધાત્રી કહેવાય છે. ક્ષીરધાત્રીની જેમ અન્ય ચારે ધાત્રીના પણ બે-બે પ્રકાર સમજી લેવા.
ભવિષ્યમાં રાજકંવર મોટો થઇને દેશ-વિદેશના કાર્ય સહેલાઈથી સિદ્ધ કરી શકે તે માટે તથા બચપણથી જ બધા દેશોના આચાર-વિચાર, રહેણીકરણી, ભાષા, પહેરવેશથી બાળક માહિતગાર થાય તે હેતુથી બાળકના ઉછેર માટે પોતાના દેશની અને અન્ય જુદા-જુદા દેશોની દાસીઓ રાખવામાં આવતી હતી. સૂત્રમાં સ્વદેશની દાસીઓ માટે ચેટિકા શબ્દનો પ્રયોગ થયો છે. મેઘકુમારનો શિક્ષણ કાળઃ६४ तए णं तं मेहकुमारं अम्मापियरो साइरेगट्ठवासजायगं चेव सोहणंसि तिहिकरणमुहुर्तसिकलायरियस्स उवर्णेति । तएणंसेकलायरिए मेहंकुमारं लेहाइयाओगणियप्पहाणाओ सउणरुयपज्जवसाणाओ बावत्तरि कलाओ सुत्तओ य अत्थओ य करणओ य सेहावेइ, વિરહવેા તં નહીં
() તે€ (ર) ળિયે (3) રૂવ (૪) ખટ્ટ (6) ગળી (૬) વાક્ય (૭) સરગવે (૮) પોલર () સમતાd (૨૦) નૂર્ય (૨૨) નાવાયં (૨૨) પાસ (૨૩) અઠ્ઠાવવું (૨૪) પોરેવં (4) રામટ્ટિય (૨૬) અહિં (૨૭) પાર્દિ (૨૮) વિહિં (૨) विलेवणविहिं (२०) सयणविहिं (२१) अज्ज (२२) पहेलियं (२३) मागहियं (२४) गाह (ર) ગીફ (ર૬) સિત (ર૭) હિરપળજુતિ (૨૮) સુવMલુત્તિ (ર૬) ગુuળવુત્તિ (३०) आभरणविहिं (३१) तरुणीपडिकम्मं (३२) ईथिलक्खणं (३३) पुरिस लक्खणं (૩૪) હવેલ (૩૧) ચિત્ત (૩૬) ગોતવ (રૂ૭) શુલ્કત (૨૮) છત્તdgi (૨૬) વંડતi (૪૦) લતાં (૪૨) ર્નિસ્થ (૨) कागणिलक्खणं (४३) वत्थुविज्ज (४४) खंधारमाणं (४५) णगरमाणं (४६) वूह (४७)
