________________
સમાસ ભૂમિકા
देवदत्तगृहम् देवदत्तगृहेण
देवदत्तगृहे देवदत्तगृहाभ्याम्
नीलं च तद् उत्पलं च नीलोत्पलम् -ले-लानि . रामश्च लक्ष्मश्च रामलक्ष्मणौ २ रामलक्ष्मणाभ्याम् ३ रामलक्ष्मणयोः २ धवश्च खदिरश्च पलाशश्च धवखदिरपलाशाः । धवखदिरपलाशान् । - पलाशैः - पलाशेभ्यः ६.
देवदत्तगृहाणि देवदत्तगृहैः ६.
धवश्च खदिरश्च अनयोस्समाहारः धवखदिरम् २- रेण-राय- रात् ४ . धवश्च खदिरश्च पलाशश्च एतेषां समाहारः धवखदिरपलाशम् २ - शेन -शाय S.
સમાસ એકપદ ગણાય છે છતાં તેમાંના જુદા જુદા શબ્દો પણ પદ` કહેવાય છે. અને પદ સંબંધી કાર્ય-સંધિ વગેરે જે થતું હોય તે થાય છે. સમાસમાં સંધિ અવશ્ય કરવી જ જોઈએ.
नीलं च तद् उत्पलं च नीलोत्पलम् । स्फुरन्ति न तानि छत्राणि च स्फुरच्छत्राणि । संश्चासौ जनश्च सज्जनः मनसः भाव मनोभावः
४. सन्धिकार्य.
न् लोप प्र.पा.४७नि. २.
हीर्घ पा. २१ नि. 9.
राज्ञः पुरुष: राजपुरुष: गिरः अर्थः गीरर्थ : विदुषाम् अनुचरः विद्वदनुचरः । स्नो दूपा. २६ नि. २४.६. સમાસ મુખ્યત્વે ચાર પ્રકારના છે બહુવ્રીહિ અવ્યયીભાવ તત્પુરુષ અને દ્વન્દ્વ.
१. दुखो. प्र. पा. १६. नि. 3. २. प्र. पा. ५१. नि. प.
તત્પુરુષ સમાસના મુખ્ય બે ભેદ છે કર્મધારય અને દ્વિગુ. એમ સમાસના છ પ્રકાર છે.
દરેક સમાસોના પેટા ભેદો ઘણાં છે.
२०६
