Page Text
________________
प्रथमार्थप्रकाशः
१८५ तदादिपदवत्, स्मरणं तूपलक्षणोभयावृत्तियांशपरीहारेण, रम्यमन्योन्याभावस्याभावः, तथाऽन्योन्याभावोऽपि सदभावमामोपस्थापितत्तत्तव्यक्तित्वावच्छिन्न प्रतियोगिताकभेदत्वेन स्वरूपः, घटाप्रतियोगित्वात् इत्यक्तम् । भेदप्रतियोगितायाः भेदविषयकम् अत्यन्ताभावत्वेनात्यन्तभावविषयकं च भवति । संसर्गविधयावच्छेदकस्य तादात्म्यस्य धर्मविषयाऽबच्छेदकातत्र नीलादिपदार्थस्य तत्तद्वयक्तित्वेऽन्वयः। नीलान्वितता। त्मकाम्योन्याभावविरहस्वरूपप्रदर्शन संसर्गीभूतावच्छेकधर्मीदृशभेदत्वावच्छिन्न प्रतियोगितया भेदोऽत्यन्ताभावेन्वेति, तादृ. भूतावच्छेदकयोरक्यं विना नोपपद्यत इति । शात्यन्ताभावः समानविभक्तिकघटादिपदार्थेन्वेति । यदि नीलादेस्तद्व्यक्तित्वे पदार्थकदेशेऽन्वयो न व्युत्पत्तिसिद्ध महामहोपाध्यायगोकुलनाथोपाध्यायास्तु-भवतु स्वरूप. इत्युच्यते, तदा उभयावृत्तित्वोपलक्षितधर्मावच्छिन्नप्रतियो- भेदाभावस्दश्यक्तिस्वरूपः तथापि स न प्रथमार्थः प्रमाणागितायां भेदेऽत्यन्ताभावे च त्रिषु स्यादिविभक्तेः शक्तिः, भावात् । घटो नील इत्यादी स्वरूपभेदात्मकतादात्म्यसंसतत्रोभयावृत्तित्वांशमपहाय नामोपस्थापितव्यक्तीयतव्यक्ति- र्गेणेव शाब्दबोधोपपत्तेः । न चाभेदस्य संसर्गत्वोपगमे स्यन्तत्वावच्छिन्नप्रतियोगितायाः स्मरणम् । तादृशप्रतियोगितायां नीलपदस्य स्यन्तघटपदेन पौर्वापर्यरूपायास्तद्वयङ्गमाया नीलादेः प्रकृत्यर्थस्यान्वयः । नीलाद्यन्विततादशप्रतियोगि- आकांक्षायाः शाब्दप्रयोजकत्वे गौरवम्, अधिकवर्णघटितताया भेदेऽन्वयः, तथाविधान्वितभेदत्वावच्छिन्न प्रतियोगिता- स्वात् । अभेदस्य पदार्थत्वे नीलविशेषणकाभेदविशेष्यकबुद्धी संसर्गेण भेदस्यात्यन्तभावेऽन्वयः, तथाविधान्वितात्यन्ता- नीलपदस्य सिना सहाकाँमाया अभेदप्रकारकघटविशेष्यकबुद्धी भावस्य समानविभक्तिकघटादिपदार्थेऽन्वयः। एवमीदश- तेनैव सिना सह स्यन्तघटपदस्याकांक्षायाः स्वप्रयोजकत्वभेदात्यन्ताभावः प्रतियोगिस्वरूप एव । यत्र प्रतियोग्यनन- स्वीकारे लाघवम्, नीलपदघटपदयोरेकाकांक्षायामप्रवेशेन गतः तत्रत्र सामान्यधर्मावच्छिन्नभेदस्यात्यन्ताभाव: प्रतियो. तयोविशेष्यविशेषणभावव्यत्यासप्रयुक्तस्याकांक्षाधीहेतुताभगितावच्छेदकस्वरूप इति स्वरूपभेदाभावस्तन्नीलादिव्यक्ति- दस्य गुरुतरस्याप्रसक्तेरिति वाच्यम्, नीलाभेदविधेयकघटोस्वरूपो नीलपदादिनामार्थों दर्शितरीत्या भवति प्रथमार्थ द्देश्यकबुद्धौ नीलघटपदयोःपौर्वापर्यस्वरूपाकांक्षायाः प्रयोजक
। न च भदस्याभावः प्रतियोगी न सम्भवति, तेन त्वस्य तवाप्यावश्यकत्वात् । अन्यथा नीलो घट इत्यादितो समविरोधात् ; किं तु प्रतियोगितावच्छेदकस्वरूप इति नीलाभेदविधेयकबोधापत्तेः । न च नीलो घटो जलपूर्ण वाच्यम्, प्रतियोगितावच्छेदकसम्बन्धेनैव प्रतियोगिनोऽभाव- इत्यादी जलपूर्णत्वविधेयकबोधस्थलेऽभेदस्य प्रथमार्थत्वपक्षे
घटे नीलाभेदविशेषणकान्वयबोधो दर्शितरीत्याकांक्षादयस्य सम्मोन सम्बन्धन तद्वयक्तेः प्रतियोगिन्या विरोषित्वात । प्रयोजकत्वे नवोपपद्यते । भेदस्य संसर्गतापक्षे स्यन्तनीलघटन च तद्वयक्तित्वस्य धर्मविधया अवच्छेदकत्वं न संसर्गविध- पदयोरेकवाकांक्षाप्रवेशे विशेष्यविशेषणभावव्यत्यासप्रयुक्तं योति कथं तेन सम्बधेन विरोधित्वमिति वाच्यम्, भेदे गौरवं दुष्परिहरमिति वाच्यम्, यतोऽभेदस्य स्यर्थत्वपक्षेऽपि संसर्गविधया प्रतियोगिताया अवच्छेदकस्यैव धर्मविषया स्यन्तघटपदस्य पदोत्तरत्वाद्यविशेषितेन सिना सहाकांक्षा न अवच्छेदकत्वान् । तादृशस्यौवावच्छेदकस्याभेदाभावत्वोप- सथाविधान्वयबोधोपयोगिनी, तथा सति नील: पटो घटो गमात् । एतदभिसन्धानेन पक्षधरमिश्र : तत्वचिन्तामणो दण्ड इत्यादौ स्यन्तघटपदस्य दण्डोत्तरसिना सहाकांक्षाग्रहे प्रत्यक्षालो के- योग्यानुपलब्धिहेतुतावादे "न हि यथा तादा- घटे नीलाभेदान्वयबोधः स्यादित्यवश्यं नीलपदोत्तरसिना
| SR No. | 008454 |
| Book Title | Syadyarthaprakash |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lavanyasuri |
| Publisher | Vijaylavanyasurishwar Gyanmandir Botad |
| Publication Year | |
| Total Pages | 216 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 6 MB |