________________
'सप्तभङ्गी- नयप्रदीपप्रकरणम् ।
१०१
wwwwm
तद्रहितकाल इत्यर्थः । एतन्नयमते तु क्रियाशब्द एव । यद्यपि भाष्यादिषु जाति-गुण-क्रिया-सम्बन्धि-यदृच्छालक्षणा पश्चतयी शब्दप्रवृत्तिरुक्ता सा व्यवहारमात्र तोऽवगन्तव्या न निश्चयादित्ययं नयः स्वीकुरुतेः तथाहि - जातिशब्दाः क्रियाशब्दा एव [ यथा-] गच्छतीति गौः, आशुगामित्वादश्वः । गुणशब्दा यथाशुचीभवतीति शुक्लः, नीलभवनान्नीलः । यदृच्छाशब्दा यथा
ब्दवाच्योऽयमिति न मनुत इत्यर्थः । एवम्भूतनये सर्वशब्दानां व्युत्पत्तिनिमित्तभूत क्रियाप्रवृत्तिनिमित्तकत्वात् क्रियाशब्दत्वमेव न तु जातिगुण-द्रव्यशब्दत्वमित्याह - एतन्नयमते त्विति । व्यवहारनयावलम्बनेन भाष्यादिषु पञ्चतयी शब्दानां प्रवृत्तिरुक्ता, न तु निश्चयतः, एवभूतनयस्तु निश्चयनयः, तदनुसारेण च क्रियाशब्द एव केवल इति न भाष्यविरोधः, भाष्ये निश्चयनयाऽनालम्बनादित्याह -- यद्यपीति । सा पञ्चतयी शब्दप्रवृत्तिः । अयं नयः एवम्भूतनयः । एवम्भूतनये जात्यादिशब्दानां क्रियाशब्दत्वं भावयति तथाहीत्यादिना । गवाश्वादिशब्दा गोत्वाऽश्वत्वादिजातिप्रवृत्तिनिमित्तकतया जातिशब्दत्वेन प्रसिद्धा अपि क्रियाशब्दा एव, गच्छतीति गौः, आशुगामित्वादव इत्येवं क्रियाप्रवृत्तिनिमित्तकत्वस्य तत्रापि भावादित्याह - जातिशब्दाः क्रियाशब्दा एवेति । गुणप्रवृत्तिनिमित्ततया गुणशब्दतया प्रसिद्धानां शुक्ल-नीलादिशब्दानां क्रियाप्रवृत्तिनिमित्तकत्वेन क्रियाशब्दत्वमुपपादयति - गुणशब्दा इति । आधुनिकसङ्केतितानां देवदत्तादिशब्दानां यच्छाशब्दतया प्रसिद्धानामपि क्रियाशब्दत्वं दर्शयति-यहच्छाशब्दा इति । संयोगेन द्रव्यविशिष्टबोधको द्रव्यसंयोगविशिष्टबोधको
