________________
सप्तभङ्गी नयप्रदीपप्रकरणम् । एकवच" [पा. १. ४. १०६.] इति सूत्रेणेयं पुरुषव्यवस्था प्रहास एव, यथार्थकथने तु-एहि! त्वं मन्यसे-ओदनमहं भोक्ष्य, भुक्तः सोऽतिथिभिरिति । उपसर्गभेदे सन्तिष्ठते, अवतिष्ठते । क्वचिदर्थभेदस्यापि ग्रहणम्-"संशय्य कर्णादिषु तिष्ठते
न्तरीयप्रयोगश्चेत् तदाऽव्यवस्थैव स्यादित्यारेका निराकर्तुकाम आहप्रहासे चेत्यादि-अनेन सूत्रेण व्यवस्था भविष्यतीत्यर्थः, कुत्रानेन सूत्रेण व्यवस्थेत्याह-प्रहास एवेति-उक्तसूत्रेण प्रहास एव पुरुषान्तरप्रयोगे पुरुषान्तरीयप्रयोगो नान्यत्रेति व्यवस्थेत्यर्थः । अनेन च शब्दभेद एव केवलं न त्वर्थभेदो मतान्तर इति सूचितम् । यत्र तु न प्रहासस्तत्र 'एहि ! मन्ये-ओदनं भोक्ष्यसे' इति न प्रयोगः किन्तु 'एहि ! त्वं मन्यसे-ओदनमहं भोक्ष्ये' इत्येव प्रयोग इत्याहयथार्थकथने विति । 'भोक्ष्ये' इत्यनन्तरं 'न तु भोक्ष्यसे' इति दृश्यमिति। __ उपसर्गभेदेनार्थभेदप्रतिपादकं शब्दनयमुदाहरति-उपसर्गभेद इति । अर्थभेदाभिप्रायेण प्रयुज्यमानस्यापि शब्दस्य विकारतामितस्यार्थभेदमभ्युपगच्छतः शब्दनयस्योदाहरणमाह-क्वचिदर्थभेदस्यापि ग्रहणमिति-'उपसर्गभेदेन' इत्यनेनार्थभेदस्यापि ग्रहणमित्यर्थः । संशय्येति-किरातार्जुनीये तृतीयसर्गे युधिष्ठिरं प्रति व्यासस्य वचनमिदम्
"जहातु नैनं कथमर्थसिद्धिः, संशय्य कर्णादिषु तिष्ठते यः । असाधुयोगा हि जयान्तरायाः, प्रमाथिनीनां विपदा पदानि" ॥१४॥
एतत् पद्यमित्थं व्याख्यातम्-एनं धृतराष्टम् , अर्थसिद्धिः कथं न जहातु, जहात्वेवेत्यर्थः । 'प्रैषाति सर्गप्रातकालेषु कृत्याश्च" [पा०
