________________
बालबोधिनीविवृतिविभूषितं पर्यायोपचारः ३, द्रव्ये गुणोपचारः ४, द्रव्ये पर्यायोपचारः ५, गुणे द्रव्योपचारः ६, गुणे पर्यायोपचारः ७, पर्याये द्रव्योपचारः ८, पर्याये गुणोपचारः ९, सर्वोऽप्यसद्भूतव्यवहारस्याओं द्रष्टव्यः, अत एवोपचारः पृथग नयो न भवतीति । मुख्याभावे सति प्रयोजने निमित्ते चोपचारः प्रवर्तते । सोऽपि सम्बन्धोऽवि
द्रव्योपचारो यथा-जीवः पुद्गल इति, गुणे गुणोपचारो यथा-ज्ञान मूर्तिरिति, पर्याये पर्यायोपचारो यथा-नडुलोदकं पादरोग इति, द्रव्ये गुणोपचारो यथा-आत्मा ज्ञानमिति, द्रव्ये पर्यायोपचारो यथा-आत्मा मनुज इति, मृद् घट इति, गुणे द्रव्योपचारो यथा-ज्ञानमात्मेति, गुणे पर्यायोपचारो यथा-ज्ञानं मतिरिति, पर्याये द्रव्योपचारो यथा-घटादिमृद् द्रव्यमिति, पर्याये गुणोपचारो यथा-मत्यादि ज्ञानमिति । सर्वोऽपि नवविधोऽप्युपचारः । अर्थः विषयः । अत एव उपचारस्यासद्भूतव्यवहारेऽन्तर्भावादेव । पृथग् नयः व्यवहारनयाद् भिन्नो नयः । उपचारप्रवृत्तिं नियमयति--मुख्याभाव इति-यत्र मुख्योऽर्थो न घटते उपचाराश्रयणे किञ्चित्प्रयोजनं च विद्यते, यस्य यत्रोपचारस्तयोः कश्चित् सम्बन्ध उपचारनिमित्तभूतः समस्ति तत्रोपचारः प्रवर्तते इत्यर्थः । संश्लेषरहितवस्तुसम्बन्धविषय उपचरितासद्भूतव्यवहार उक्तः, संश्लेषसहितवस्तुसम्बन्धविषयोऽनुपचरितासद्भूतव्यवहार उक्तः, तत्र सम्बन्धः क इत्यपेक्षायामाह-सोऽपीति-उपचारंनिमित्त उपचारविषयीभूतो वाऽपीत्यर्थः । अविनाभाव इति-गुणे द्रव्योपचारो द्रव्ये गुणोपचारो वा यत्र तत्र द्रव्य-गुणयोः सहभावित्वादविनाभावः सम्बन्धः, एवं कृतकर्मनित्यमित्युपर्यते, अनित्यं च कृतकमिति तत्र कृतकानित्ययोर
