Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

SR No.: 008448
Original Sutra Author: N/A
Author: Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan
Total Pages: 190
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 5 MB

Page 71

सामान्यनिरुक्तिविवेचना
अथैतादृशस्थलस्वकारे जलवद्ध्रदेऽतिव्याप्तिरिति चेत् प्रकृतपक्ष साध्यहेत्वघटितभिन्नत्वस्य यद्रूपावच्छिन्नविशेषणत्वापगमानातिव्याप्तिरातकेचित् । परंतु वाधविषयकं ज्ञानं कदाचिदूघटकालीनज. लवदूधदविषयकं कदाचित्पटकालीन जलवद्भदा म्रषयकञ्च तादृश. जलबदुध्रदशानमपि वावविषयक मेवान्यत्सर्वे पूर्ववत् कल्पनीयमित्येत्ताद्दशस्थलपवाव्याप्तिर्वोध्या नच तत्र घटकालीन जलवद्धदेऽतिव्याप्तिः विशिष्टान्तरबाध घटितत्वादिति ।
एतेन विशेष्यदल उक्तभेदनिवेशस्यावश्यकत्वे एक विशिष्टशघदि. तत्व घटकविशिष्टेपि तद्भेदो निवेश्योऽप्तर्वारणलस्मवादित्युभयत्र गुरुतरघाटतत्वथाटतभेद निवेशन गौरव दुस्थमपि नितरान्निरस्तम् अत्रभेदनिवेशस्य प्रयोजनाभावात् । अथवा यत्रस्थलविशेषे साध्यव्यापकाभाववश्पक्ष रूपबाघशानत्रिय मतो वाघांशे किञ्चित्पदार्थधिषयकमेव जायतेऽन्यत्सर्व पूर्ववत्तत्र वाघेऽव्याप्तिः वाघविषयतायां लक्ष्यता. वच्छेदकगतलमुदायत्ववृत्तित्वविरहेण वश्यमाणोभयाभावस्य ताहराजन्यतानवच्छेदकत्वस्य वासत्त्वात् विशिष्टद्वयाघटितत्वानिवेशेच पूर्ववदेव वारणसम्भवादितिप्राहुः ।
६३
केचित्तु हेतुमत्पक्षघटितासाधारण्येऽव्याप्तिवारणस्य विशि टद्वयाघटितत्वकल्पे
परस्परस्वावच्छिन्नविषयताशून्यत्वनिवेशेनै
तावतैव
म्भवेन
व सम्भवेन तस्यावश्यनिवेशनीयतया गगनाभाववद भाववत्कालीनघटादिपक्षकगगनादिसाध्यकस्थलीय वाघादेर्वारणस प्रतिवध्यताविशिष्टजन्यतानवच्छेदकत्वस्य गुरुतरस्य ननिवेशः काय्यं एकविशिष्टाघटितत्वकल्पे च वहयभाववदूधा दादौ ज्ञानवैशिष्ट्या वच्छिन्नप्रतिबन्धकत्व प्रवेशादेवाव्याप्तिवार णसम्भवेपि तारशघटपक्षकस्थलीयवाधेऽव्याप्तिवारणाय
जन्य ·
तानवच्छेदकत्वस्यानन्तताहशवाद्यविषयताभेदस्य वा निवेशः कार्यः एवमसाधारण्यविशेषाव्याप्तिवारणाय गुरुभूतानुगतासाधारण्यत्वविशिष्टविषयताभेद्स्यानन्तासाधारणविषयताभेदस्य वा प्रवेशो. विधेय इत्यस्मिन्नेव पक्षे महागौरवमिति । नच विशिष्टद्वयाघटितत्वकल्पेऽभाववत्तादशघटे नीलरूपाभाववत्रलादावतिव्याप्तिवारणाय तेषां भेदनिवेशस्यावश्यकतया कगौरवमितिवाच्यम् उक्तालक्ष्यविषयकज्ञानानां विशिष्टज्ञानत्वेनैव प्रतिबन्धकतायाः समुचितरखेन