Page Text
________________
सामान्य निरुक्तिविवेचना
क्षतावच्छेदकत्वाभावस्य प्रकारतायामेव विशेषणत्वात् नच हेतुता. वच्छेदकत्वाभावत्वादिकमप्यु कप्रकारताविशेषणमस्त्वविशेषितधर्मा वच्छिन्नपक्षकस्थलेपि न दोष इति वाच्यं इदोवहिमाञ्जातिमत इत्यत्र जातिमान् वहयभाववानिति ज्ञानमादायाव्याप्ते दुरुद्धत्वात् ॥
अथ प्रकृतानुमितिप्रतिबन्धकतावच्छेदकविषयताविशिष्टान्यप्र कारताशून्यत्वस्विवक्षणीयम् वैशिष्ट्यच स्वतादात्म्य स्वावच्छेद्यावा. ग्यतरसम्बन्धेन तथाच न कोपिदोषः वह्नघभावत्वावच्छिन्नप्रकारतायाः प्रतिबन्धकतावच्छेदकविषयत्वानवच्छेद्यत्वेपि हृदत्वनिष्ठ प्रकारतायाः प्रतिबन्धकतावच्छेदकत्वनिष्ठावच्छेदकता तादात्म्याभावेपि च व हयभाववान् इत्यादिज्ञानानानासङ्ग्रह इति चेन्न यद्यपि सामानाधिक रण्येन वह्न्यभाववदूधदविषय कस्य जातिमान् वह्नधभाववानिति शानस्य ज्ञानविशिष्टत्वेनाप्य प्रतिबन्धकतया तदीयविषयता न प्रतिब. न्धकतावच्छेदिका तथापि हृदत्वावच्छेदेन वह्नय भाववद्धदरवावचिलनविषयकस्य जातिमान् वहृचभाववानितिज्ञानस्य जातिमान्हदइतिज्ञानविशिष्टत्वेन प्रतिबन्धकतयां जातित्वावच्छिन्नविषयता जातित्वादिविषयतापि प्रतिबन्धकतावच्छेदि कैवेत्यव्याप्तितादवस्थ्यात् ॥ अथ विशेष्यदलघटकप्रतिबन्ध कतै तद्विशेषणघटक प्रतिबन्धकतयोरैक्यविवक्षणीयम् तथासति प्रकृतानुमितिप्रतिबन्धकताविशेषनि
श्वयनिष्ठावच्छेदकतानिरूपितविषयित्वनिष्ठावच्छेदकतानिरूपितनि रूपकत्वनिष्ठावच्छेदकता निरूपितावच्छिनत्व सम्बन्धावच्छिन्नावच्छे. दकतावद्रूपवत्वं लक्षणम् वैशिष्ट्पञ्च स्ववृत्तिव्यापकतारूपाभावी. यप्रतियोगिता निरूपित प्रतियोगित्वनिष्ठावच्छेदकता निरूपितभेदनिठावच्छेदकतानिरूपितवृष्सित्वनिष्ठावच्छेदकता निरूपितत्व स्वावच्छे
दकविषयताविशिष्टान्यप्रकारताशून्यत्वनिष्ठावच्छेदकतानिरूपितत्वो. भयसम्बन्धेनेति चेन वढद्यभाववद्वहृद्यभाववदूधदे कथञ्चिदतिग्याशिवारणाय विशिष्टान्त राघटितत्वस्य वक्ष्यमाणस्य वह्नद्यभाववज्जलवत्कालीनहदो वह्निमानित्यत्र जलवत्तादशहदे ऽतिव्याप्तिवारणाय वि. शिष्टद्वयाघटितत्वस्य सार्थक्यसम्भवात् तन्निवेशे परिष्कृते यथामायदोषस्तथाव्यक्तीभविष्यत्युपरिष्टात् तथासति लाघवानवकाशात | यत्रदोषविषयक ज्ञानस्य प्रतिबन्धकतानवच्छेदकविषयताकस्वनियमः तत्राध्याप्यापतेश्च वक्ष्यमाणाव्यापक विषयता शून्यत्वनिवेशे चैतद्दो
| SR No. | 008448 |
| Book Title | Samanyanirukti Gudharthatattvaloka |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmadattasuri |
| Publisher | Chaukhamba Vidyabhavan |
| Publication Year | |
| Total Pages | 190 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 5 MB |