Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

SR No.: 008448
Original Sutra Author: N/A
Author: Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan
Total Pages: 190
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 5 MB

Page 34

सामान्यनिरुकिविवेचना
रुपित्तसांसर्गिकविषयत्वस्य प्रसिद्धत्वेन जातिमस्वान् पर्वतइतिहानवारण सम्मवात् न च साधारणनिवेशपक्षेपि स एवास्तु संसर्गइतिवाच्यं वह्नयभावान्हदतियानस्यापि सहस्य दुश्शक्यत्वात् वहिनिष्ठ. विशेष्यस्वावच्छेद्यावच्छेदकतानिरूपित प्रकारतानिरूपितसांसर्गिक. विषयत्वस्थ प्रसिद्धत्वात॥नचैवं प्रमेयत्वादिना स्वरूपत्वावगाह शा. नस्यावारणं विशेषपक्षे, सामान्यपक्षे च प्रकारतास्थाने विशेषणता. निवेशेन तद्वारणस्यापि सम्भवहतिवाच्यं समवायादिनिष्ठविशेष्य तायानिरूपितत्वस्य तदवच्छेद्यावच्छेदकतानिरूपित्तवह्नित्वादिनिष्ठा. वच्छेकतानिरूपितप्रकारत्वानवच्छिन्नत्वस्य च समवायत्वादिनिष्ठ. विशेषणतायां सत्वेन तच्छ्न्यस्वस्थ वलयभाववद्धदादिक्षाने विरहेण प्रायशो दोषविषयकज्ञानमात्रस्यैवासनहापस्या प्रकारत्वस्यैव विव क्षणायतयोक्तज्ञानाधारणस्य तुल्यस्वादतस्तदोषानुपादानस्य दोष. विषयकज्ञानासाहेण दोषापेक्षया दुर्बलत्वासदोषस्येति भट्टाचार्येण तदुपेक्षाकृतेत्येतस्यैव भवतापि वाच्यतया प्रमेयत्वादिना स्वरूपावगाहिशानमादाय दोषस्येष्ठत्वात् यत्र साध्यतावच्छेदकपक्षतावच्छे. दकहेतुतावच्छेदकादीनां स्वरूपतो दोषघटकत्वं नत्र किश्चित्प्रकारेण तद्विषयकशानमादाय दोषस्यैवानिष्टत्वात् एवं साधारणनिवेशपक्षे व्यभिचारमात्रासङ्गहरूपदोषसत्वे स्थलविशेषे कस्यचिहोषस्या. सङ्कहप्रदर्शनेन न्यूनतास्यात् । तस्माद्विशिनिवेशपवकार्यइति ।।
ननु पक्षतावच्छेदकत्वाभावनिष्ठत्वं, पक्षतावच्छेदकनिष्ठविशे. प्यताविशिष्ट प्रकारतायां निवेश्यमभावश्चावच्छेदकत्वसम्बन्धावच्छि. नप्रतियोगिताकोबोध्यः तथाच जलवध्रदोवह्निमानित्यत्र दोषाभा. वादाह ।
अविशेषितधर्मावच्छिन्नपक्षकैति । येन रूपेण पक्षतावच्छेद. कस्य दोषघटकत्वं तदूपानवच्छिन्नधर्मावच्छिन्नपक्षकेत्यर्थः नतु नि. रवच्छिनपक्षतावच्छेदकताकेत्यर्थः तथासति हृदत्वाश्रयोवह्निमाआ. तेरित्यत्रापि दोषसम्भवे तदुपेक्षाया नि:जत्वापत्तेः नचोक्तनिवेशे प्रमेयस्य पक्षतावच्छेदकतावच्छेदकतास्थले पक्षतावच्छेदकत्वामा. वाप्रलियाव्याप्तिसम्भवे तावद्दुरानुधावनमयुक्तमिति वाच्यं स्वा. वच्छेदकीभूतधर्मावच्छिन्नत्वस्ववृत्तिनिरच्छिन्नत्ववत्वान्यतरसम्ब. मधेन स्वनिरूपितावच्छेदकतावत्वसम्बन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताकप.