Page Text
________________
सामान्यनिरुक्तिविवेचना
शक्यं वास्तवप्रयोजकप्राचीनव्यवहारव्याकुलीकरणमुखेनैवेष्टापत्तेर्वाच्यतयापाततः प्रयोजकस्य प्रतिबन्धकतावच्छेदकविषायतानिरूप. कत्वस्य शरीरेऽवच्छेदकत्वस्य पाषाणमयत्ववपर्वतादेर्दोषत्वापादक. स्वेन स्वरूपसम्बन्धरूपतामपहायानतिरिक्तवृत्तिरूपताया वक्तव्यस्वेन तघटितसद्भावस्योभयत्र साम्यात्ताहशानवच्छेदकविषयितानिरूपः काघटित्वस्योभयत्र विरहेण तदनवलम्बनेनैवेष्टापात्तप्रवृत्तेर्वक्तव्यत्वा. त् ॥ यद्वा मेयत्वविशिष्टव्यभिचारे दोषवारणायैव दीधितिकारस्य वि. शेषणोपादानं सवेष्टापत्ती व्यर्थन्तदर्थन्तद्विशेषणं स्यादित्यलक्ष्यताया एव व्यवहारवलेन तदभिमततया विशेषणोपादानेपि दोषत्वप्रसङ्गल. पोदोष इति न वाच्यमित्यत्रैव तात्पर्य्यम एतेनानतिरिक्तवृत्तिविषः यितानिरूपकतावच्छेदकस्य तादृशानच्छदकविषयितानिरूपकाघटि, तधर्मस्य दोषत्वप्रयोजकत्वे तथाविधव्यभिचारत्वाश्रयत्वस्य मेय, स्वविशिष्टव्यभिचारे सत्त्वेन दोषत्वेपि व्यभिचारकालीनघटादौ ताइशधाभावेन न तत्र तत्सम्भव इति कुतोव्यर्थविशेषणतेति. निरस्तम् । . अन्वीयतावच्छेदकधर्मबोधकतायाइति अन्वयितावच्छेदकत्वञ्च तदादिः पदशक्यतावच्छेदकानुगमकबुद्धिविषयतावच्छेदकत्वचद् दोषपदशः क्यतावच्छेदकानुगमकमुपलक्षणमेवातो न दोषादिपदस्य नाना. थता नच व्यभिचारोदोष इत्यत्र व्यभिचारस्ताशयभिचारत्वाश्रय इत्यन्वयबोधस्य पर्यवसितत्वेनोदश्यतावच्छेदकविधेययोरैक्य प्रसन्नात्तदसम्भव इतिवाच्यम् विधयांशेऽधिकाबगाहिनः शाब्दबो. धस्य स्वीकारात् व्यभिचारत्वेन तथाविधेनाभिन्नस्य मेयत्वविशि.
व्यभिचारत्वस्यान्वयितावच्छेदकतया दोषस्य दुर्वारत्वेन तथा. विधविषयितानिरूपकतावच्छेदकतापर्याप्त्यवच्छेदकोक्तविशेषणवि. शिष्टान्वयितावच्छेदकतापर्यापत्यवच्छेदकधर्मावच्छिन्नवस्वस्यैव दो. षत्वरूपताया वाच्यतया कथञ्चिरप्युद्देश्यतावच्छेदकविधेययोरैक्यस्यात्राप्रसकेः॥ यद्वाऽन्वयितावच्छेदकत्वन्न शक्यतावच्छेदकोपलक्षण. तयाबिवक्षितमपितु तदर्मविशिष्टे दोषादिपदार्थान्वये तद्धम्र्मेपि पदा. थतावच्छेदकीभूतोक्तविशेषणविशिष्टनाहशविषयितानिरूपकतावच्छे. दकधर्मस्य व्युत्पत्तिवैचित्र्यात्तादात्म्येनान्वयाभ्युपगमेन तथाविधोध. मोन्वयितावच्छेदकरूप एव भवतीत्येतावदर्थमेवोपन्यस्तं तथाच त.
२२सा. वि.
| SR No. | 008448 |
| Book Title | Samanyanirukti Gudharthatattvaloka |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmadattasuri |
| Publisher | Chaukhamba Vidyabhavan |
| Publication Year | |
| Total Pages | 190 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 5 MB |