Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

SR No.: 008448
Original Sutra Author: N/A
Author: Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan
Total Pages: 190
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 5 MB

Page 120

सामान्यनिरुक्तिविवेचना
यद्यपि समचायादेस्संसर्गविधया स्वरूपतोभान उक्तवाध एव घट. त्वेन गुणावगाहिघटोद्रव्यमितिवाधभ्रममादायाव्याप्तिस्सम्भवति त. थापि यदपावच्छिन्नविषयत्वसामान्ये प्रतिबन्धकतावच्छेदकत्वविव क्षण सर्वदोषवारणसम्भवात् ।
यत्तु वाधादौ सर्वत्राव्याप्तिः अभाववान्वह्नयभाववानितिनिश्चयवि शिष्टाभाववान् हद इतिनिश्चयस्य प्रतिवन्धकश्वेनाभाववज्रदत्वावच्छि नविषयतासामान्यस्यैव प्रतिबन्धकतावच्छेदकत्वादिति तत्र गग. नाभाववदभाववकालीनघटोगगनवानित्यत्र गगनाभाववत्तादृशघटरू पवाधेऽव्याप्तिवारणाय मेयत्वविशिष्टताशवाधेऽतिव्याप्तिवारणाय च स्वावच्छिन्नाविषयकप्रतीतिविषयतायां प्रतिबन्धकताविशिष्टान्य. स्वस्य तारशजन्यतानवच्छेदकत्वपर्यवसितप्रकृतानुमितिप्रतिब. न्धकताविशिष्ट प्रतिवध्यतानवच्छेदकत्वतादृशजनकतानवच्छेदकरवो. भयाभावस्य वा विशेषणतायाः प्रागुक्तत्वेन तावतैव तहोषवारणस. म्भवादितिवेदत्रकेचित् ।
प्रतिबन्धकतानतिरिक्तवृत्तित्वापेक्षया प्रतिबन्धकताविशिष्टान्यस्वादरतिगुरुत्वादनतिरिक्तवृत्तित्वमेव निवेश्यं गगगाभावदभाववत्का लीनघटोगगनवानित्यत्र वाघस्य दोषान्तरघटितदोषतुल्यतया तत्रा. व्याप्तेरिदानीमिष्टत्वादिति वदान्त ।
वस्तुतस्तु प्रकृतानुमितिप्रतिबन्धकताविशिष्टान्यत्वं निरवच्छिन्न. स्वरूपेण वह्नयभाववजलवस्कालीनत्वे सति निरवच्छिन्नस्वरूपेण ज. लाभाववह्निमत्कालीनहदो वह्निमामछुक्लजलाभावादित्यत्र शुक्लजल. वत्ताशहदे ताशप्रतिबन्धकताविशिष्टान्यविशिष्टान्तरीभूतजलव तादृशहदत्वावच्छिन्नविषयतामादायाव्याप्त्या हेयं ताइशजन्यतानध. च्छेदकत्वघटितोभयाभावश्च वलयभाववज्जलवत्कालीनत्वेसति जला. भाववाहिमत्कालीनत्वेसति वहयभाववजलव्याप्यकालीनत्वेसति जलाभाववद्वह्निव्याप्यवत्कालीनहदो वह्निमाञ्च्छुक्लजलाभावादित्यत्र शुक्लजलवत्ताहशहदएकरूपेण प्रतिबन्धकरवाभावपक्षे तादृशोभया भाववद्विशिष्टान्तरजलवताहशहदविषयतामादायाव्याप्तिप्रसङ्गेन हेय इति प्रागुक्तोमयाभावविशेषविशेषितविशिष्टद्वयविषयताशुन्यशा. नीययदपावच्छिन्नविषयत्ये प्रतिबन्धकतावच्छेदकत्वमेव गग. नाभावत्ताहशघटशुक्लजलवत्ताडशहदादावव्याप्तिवारणायानुसरणीयः