________________
શિલ્પ રત્નાકર
[ એકાદશ રત્ન પશ્ચિમ દિશાના દ્વારપાલ, अक्षसूत्रगदाखेटदण्डैर्विजयनामकः ॥
अधोहस्तापसव्येन खेटके यज्ञभद्रकः ॥६३।। અક્ષસૂત્ર, ગદા, ઢાલ અને દંડધારી વિજય નામે તથા અક્ષસૂત્ર, ગદા, દંડ અને ઢાલધારી યજ્ઞભદ્ર નામે પ્રતીહાર જાણ. આ બે પ્રતિહારે પશ્ચિમ દિશાના છે. ૬૩.
* ઉત્તર દિશાના દ્વારપાલ. अक्षपाशाङ्कशदण्डैर्भवश्च सर्वकामदः ॥
दण्डाङ्कशपाशपद्मर्विभवः सर्वशान्तिदः ॥६४॥
અક્ષસૂત્ર, પાશ, અંકુશ અને દંડધારી સર્વ કામનાઓને આપના ભવ નામે તથા દંડ, અંકુશ, પાશ અને પદ્મધારી સર્વ શાંતિકર વિભવ નામે દ્વારપાલ જાણવે. આ બે પ્રતીહારે ઉત્તર દિશાના છે. ૬૪.
અશ્વેદનું સ્વરૂપ. ऋग्वेदः श्वेतवर्णः स्याद्विभुजो रासभाननः ॥
अक्षमालाम्बुपात्रश्च विभ्रन् खाध्ययने रतः ॥६५॥ સફેદ વર્ણને, ગર્દભના મુખવાળ, બે હાથવાળો અને અક્ષમાળા તથા કમંડલુને ધારણ કરનાર તેમજ સ્વાધ્યયનમાં પ્રીતિવાળે કદ જાણ. ૬૫.
યજુર્વેદનું સ્વરૂપ અનાથ: વાવ એ યજુર્વેક્ષસૂત્રy in
वामे चाङ्कशपाणिस्तु भूतिदो मङ्गलप्रदः ॥६६॥ બકરાના મુખવાળ, પીળા વર્ણવાળે તથા અક્ષસૂત્ર જેણે જમણા હાથમાં અને અંકુશ વામહાથમાં ધારણ કરેલું છે એ ઐશ્વર્ય આપનાર અને મંગલ કરનારે યજુર્વેદ જાણવે. ૬૬.
સામવેદનું સ્વરૂપ नीलोत्पलदलाभासः सामवेदो हयाननः ॥ अक्षमालाधृतः सव्ये वामे कंबुधरः स्मृतः ॥६॥
