________________
शानप्रकाशदीपार्णव-उत्तरार्ध
ક્ષેત્રપાળ અને બાવનવીરના એક જ રવરૂપ છે તેવું કેટલાક વિદ્વાનનું કથન છે. ક્ષેત્રપાલને નામને પાઠ નીચે પ્રમાણે છે. પરંતુ તેના સ્વરૂપે હજુ મળવામાં નથી.
अथातः क्षेत्रपालानां वक्ष्ये पूजनमुत्तमम् । शृणुष्वावहितो भूत्वा न श्रुत-वथाक्वचित् ॥१॥ सर्व क्षेत्रेषु पूज्य ते सर्वतीर्थेषु यत्पुनः । ग्रामेषु नगरे चैव पूज्यते च हितार्थिभिः ॥२॥ अपूजितास्तु कुर्वति विघ्नाच्छासुहस्तशः । अजरो१ व्यापकश्चैव२ इंदुचौर 3 स्तृतीयकः ॥३॥ इंद्रमूर्तिश्चतुर्थस्तु४ उक्षः५ पंचम उच्यते । षष्ठः कुष्मांडनामा च वरुणः७ सप्तमः स्मृतः ॥४॥ अष्टमो बटुकश्चैव ८ विभुक्तानुस् नवस्तथा । लिप्तकाय१० स्तुदशमा लीलांक११ रुद्रसबकः ॥५॥ एकादशो१२ द्वादशश्च ऐरावतः१३ इति स्मृतः ।
औषधिनः१४ ततःप्रोकता बधवो।५ दिव्यकस्तथा ॥६॥ कंबलो१७ भीषणश्चैव।८ गषयो१४ घंटर० एव च । व्यालश्चैव तथाणुश्च २२ चंद्रवारुण२३ एव च ॥७॥ पटटोपश्चतुर्वि शो२४ जटाल पंचविशकः२५ ।। ऋतुनामार६ च षड्विंशस्तथा धमोश्चरस्मृतः२७ ॥८॥ विटगो२८ मणिमानश्च२८ गणव धुश्च डामरः३०-३१ । दुष्टिकोऽपरः३२ प्रोक्तः स्थविरस्तुततःपरः32 ॥९॥ दंतरो३४ धने द्र३५ चैवं नागकणों 3६ महाबलः । केत्कारःलेकरः३८-३८ सिंहमृगाः४० यथास्तथापरः ॥१०॥ मेघवाहन४१ नामा च तीक्ष्णोष्ठा४२ झमलस्तथा४३ शुक्लतुडि:४४ सुधालापि४५ तथा बर्बरकः४६ स्मृतः ॥ ११ ॥ पर्वत:४७ पावन४८ श्चैव व धोत्राधिपाःस्मृता ।४८ । पेम्त्वाक्ष५० दजराधास्ते ५१ पावन ताः५२ प्रकीर्तिताः १२ ॥ प्रतिष्ठादिषु चै स्थायाः क्षोत्राधिपयुताश्च ते । विषायन कल्पलतायां वै पायत त्रेच ॥१३॥ चतुषष्टि क्षेत्रपाल स्थापनमुक्तं तेषां (1) नामानि तथा आवाहन मंत्राश्च भिन्न भिन्न सन्ति ।। १४
(स्कंधपुराणांतगर्त काशीखंड)
