________________
૪૨૪ .
જાનબાશીf-કરાઈ
ઉત્તરદિશાના અધિપતિ કુબેર= ધનદ શ્વેતવર્ણના, (ઐરાવત હાથી પર બેઠેલા, ચાર હાથવાળા, જમણા નીચલા હાથમાં ગદા અને ઉપરના બેઉ હાથમાં ધન-નિધિની કથળી છે તેના ડાબા નીચલા હાથમાં કમંડળી છે. તેમનું મોટું પટ (યક્ષના જેવું) છે. :~
પાટિય કર્તઃ શાને ઘાત !
वरद च त्रिशूल च नागेन्द्र बीजपूरकम् ॥ ८॥ ઈશાન કેણના સ્વામી ઈશાનદેવ (શિ) સફેદ વર્ણના, નંદીપર બેઠેલા, ચાર હાથમાં વરદ ત્રિશુલ, સર્પ અને બીજોરુ (ફળ) ધારણ કરેલ છે.
पातालनागः3 पातालाधिपनागोऽय पद्मस्थश्चित्रवर्ण भाः। उरगद्वयं हस्ते च धने त्रिशूलं मालिक.म् ॥९॥
પાતાળ લોકના અધિપતિ નાગદેવ વિચિત્રવર્ણના કમળપર બેઠેલા છે. તેના ઉપલા બે હાથમાં બે સર્ષ છે અને નીચલા બે હાથમાં ત્રિશુળ અને માળા ધારણ કરેલા છે (કેટલેક સ્થળે
તેમનું શરીર કેડ નીચેથી કે સર્પકૃતિ પણ જોવામાં આવે છે)
નામપાતાલ દેવ
ઉર્વ બ્રહ્મા ऊर्श्वब्रह्मा
अवलोकाधीशी ब्रह्मा स्वण भाश्च चतुर्मुखः । पुस्तकं चाक्षसूत्र च सूवश्वै कमडलुम् ॥ १० ॥
તિ શાપરવામાં ૩ જૈન દર્શનમાં નીચે ન સ્વરૂપ કહ્યું છે. અન્ય સંપ્રદાયમાં નીચે પૃથ્વીને વિષ્ણુ સ્વરૂપે અને આકાશ રૂપે બ્રહ્મા દશ દિપાલમાં કહ્યા છે.
